1. O’zbеkiston insoniyat sivilizatsiyasining qadimgi o’choqlaridan biri

54.O’zbеkistonda industrlashtirish siyosati. (XX asrning 30 yy - mustaqillikgacha). O'zbekiston sanoati - urushning dastlabki vaqtlari-front uchunda iqtisodiy vaziyat keskin og'irlashdi. Ana shunday sharoitda Sharqmintaqasi rayonlari bo'yicha 1941-yilning oxiri va 1942-yilga markaziy hukumatning harbiy-xo'jalik rejasi qabul qilindi. Bu rejada umumittifoq miqyosida mamlakat Sharqining ahamiyati keskin ortganligi qayd qilindi va su yerda nihoyatda qisqa muddatda sanoat qurilishini avj oldirish, harbiy mahsulotni ishlab chiqarishni ko'paytirish, frontga umumxalq yordamini uyushtirish ko'zda tutildi.Iqtisodiyotni jadal harbiy izga solish eng muhim vazifa edi. Shu sababli siyosiy rahbariyat, hukumat unga asosiy e'tiborni qaratdi. 1941-yil 26-iyundan boshlab ishchi va xizmatchilar uchun ish vaqtidan tashqari majburiy ortiqcha ishlar joriy qilindi, haftasiga mavjud besh kunlik o'rniga olti kunlik, bir kunda 11 soatlik ish kuni joriy qilindi. 1941-yil 14-dekabrdan harbiy korxonalar xodimlari urushga safarbar qilinganlar qatoriga qo'shildi va shiforxonalarga biriktirildi. Mehnat intizomini buzganlar qattiq jazolanadigan bo'ldi. O'zboshimchalik bilan korxonadan ketib qolganlarga 5 yildan 8 yilgacha qamoq jazosi belgilandi. 1941-yil dekabriga kelib Toslikentdagi 63 ta, respublika hududidagi 230 ta sanoat korxonalari mudofaa mahsulotlari ishlab chiqara boshladilar. Ko'chirib kelingan zavodlar ham o'z quvvatini oshirib bordilar. 1942-yih yalpi sanoat mahsulotini ishlab chiqarish ikki baravar ko'paydi. Bu yillardagi O'zbekiston industriyasi rivojlanishining asosiy yo'nalishlari avvalo energetika tarmog'ini yuksaltirish, qora va rangli metallurgiya, ko'mir bazasini vujudga keltirish, kimyo sanoati tarmoqlarini yuksaltirishdan iborat bo'ldi. Natijada respublika sanoati nshootlari qurilish maydonchasiga aylandi. Bu qurilishlarda shahar va qishloqlarning necha minglab mehnatkaslilari hasharga chiqib ishladilar. Natijada yetti yirikelektr stansiyasi, jumladan Salor va Farhod GESlariqurildi. Yangi ko'mir va neft konlari ochildi, esldlaridanko'proq foydalaniladigan bo'lindi (Angren, Sharg'un,Qizilqiya konlari va boshqalar). Bekobodda metaUurgiyazavodi barpo etildi. Urush yillari respublikada qidirib topilgan volfram, molibden, mis va oltin zaxiralari asosida rangli metallar sanoatini yaratishga kirishildi. Olmaliq mis koni ishgatushirildi. Langarda molibden fabrikasi qurildi. Urushdan keyingi yillardasanoatni boshqarish ma'-muriy-buyruqbozlik usullari va qattiq rejalashtirish, o'ta markazlashtirish prinsiplari asosida olib borildi. Sanoatni rivojlantirishdagi icliki ziddiyatlarga qaramay, ishchilarning fidokorona mehnati tufayli urushdankeyingi yillarda sanoat ancha o'sdi. Har besh yillikda 100taga yaqin sanoat korxonalari ishga tushirildi. Sanoatmahsulotlari ishlab chiqarish 1970-yili 1940-yildagigaqaraganda 8,5 baravar ko'paydi. Ushbu yillarda O'zbekiston respublikasida ko'p sohali masliinasozlik industriyasi, kimyo, neft, tosliko'mir, gaz, tog'-kon va energetika sanoati yanada rivojlandi. 1970-yilgakelib 100 ga yaqin masliinasozlik va metall ishlovchikorxonalar faoliyat ko'rsatardi. Paxtazorlarda ishlatishga mo'ljallangan kuchli traktorlar ishlab chiqarishn io'zlaslitirib olgan Toslikent traktor zavodi, paxta terishmasliinalari ishlab chiqaradigan «Tasliselmasli» zavodi,«O'zbekselmasli» va «Chirchiqselmasli», Toslikent eks-kavator zavodi va respublikada hamda undan tasliqaridaishlatiladigan mahsulot beruvchi boshqa ko'pgina kor-xonalar shular jumlasidandir.50-yillarda Buxoro viloyatining Gazli shahrida ulkangaz-neft konining topilishi O'zbekistonda gaz sanoatiningtez sur'atlarda rivojlanishiga asos bo'ldi. Gazlining umu-miy gaz boyligi 446 mlrd kubometrga teng edi. Gaz ish-lab chiqarish yildan yilga ortib bordi. 1960-yilda 0,4 mlrdkubometr tabiiy gaz ishlab chiqarilgan bo'lsa, 1970-yilgakelib bu ko'rsatkich 32 mlrd kubometrga yetdi. Ittifoq hukumatining O'zbekistonda gaz ishlab chiqarishnioshirishdan maqsadi uni Rossiya sanoat markazlarigako'proq tasliib ketish edi. 1963-yilda Buxoro—Ural, 1967-yilda eng uzun O'rta Osiyo-Markaz gaz quvuriishga tushirildi. Bu ikkala quvurlar orqali Rossiyaga 1969-yilda 28 mlrd kubometr tabiiy gaz olib ketildi.
O'zbekiston boy mineral xom asliyo bazasi hisob-lanadi. Respublikada ko'pgina foydali qazilmalar: oltin,mis, qo'rg'oshin, rux, volfram, uran, tabiiy gaz,tosliko'mir va Mendeleyev jadvalidagi boshqa 50—60-yillarda respublikada oltin ishlab chiqarish sanoati ancha rivojlandi. Oltin ajratib oluvchi kompleks-lar, fabrikalar, oltin ruda kombinatlari, shuningdek, misrudasini qayta ishlovchi kombinatlar ishga tushirildi.Olmaliqda mis, qo'rg'oshin, rux va boshqa nodirmetallar konlarining ochilishi O'zbekistonda rangli me-tallurgiyani rivojlantirishda katta rol o'ynadi. 50—60-yil-larda Olmaliq kon-metallurgiya kombinatining to'laishga tushirilishi O'zbekistonni yirik mis sanoatimarkaziga aylantirdi.50—60-yillarda respublikada kimyo sanoatining yangi sohasi — gidroliz zavodi barpo etildi. Shu yillarda Andijon gidroliz zavodi, Farg'ona furon birikmalari zavodi va Yangiyo'l biokimyo zavodi qurildi. Respublika sanoatining o'sishi bilan bir qatorda transport ham rivojlanib bordi. Tran-sport tarmog'i uning barcha sanoat markazlarini yagona majmuaga birlaslitirdi.Urushdan keyingi yillarda respublikada 600 kmdan ziyod bo'lgan Chorjo'y-Qo'ng'irot temir yo'li qurildi. 60-yillarda Qo'ng'irot-Beynov temir yo'li qurilishi keng miqyosda olib borildi va 70-yillar boshida ishga tushirildi. Urushdan keyingi yillarda avtomobil transporti hamrivojlandi. Eski yo'llar ta'mirlandi, yangi asfalt va betonyotqizilgan yo'llar qurildi. Avtomobil saroylari yangi,takomillasligan masliinalar hisobiga o'sdi. 1966—1970-yillarda avtotransportda yuk tasliish ikki baravar o'sdi va1970-yil oxiriga kelib 9 mlrd t/kmga yaqinni taslikil etdi.Ushbu davrda fuqarolar aviatsiyasi ham rivojlanib bordi.. O'sha yillarirespublika poytaxti Toshkent jahonning 50 ga yaqin sha-harlari bilan havo yo'llari orqali bog'langan edi.