1. O'zbekiston ta’lim tizimida Media savodxonlik va axborot madaniyati

Matbuot erkinligi - 
soʻz, shaxs, vijdon erkinligi singari siyosiy huquqlardan biri 
boʻlib,
matbu-otning erkin faoliyat 
koʻrsatishini, kishilarning matbuotda oʻz fikr va 
tuygʻularini toʻsiqlarsiz ifoda eta olishini ifodalaydi. Matbuot erkinligi — 
matbuotning
mohiyatini, uning jamiyat xayotidagi 
oʻrnini belgilaydi. Siyosiy jihatdan Matbuot
erkinligiga demokratiya kurinishlaridan biri sifatida qaraladi.
"Erkinlik" 
soʻzining tub maʼnosi har qanday toʻsiq, monelik va shahri k.dan xoli
boʻlish,
mustaqillik, ozodlik degan 
maʼnoni beradi. Ammo aslida erkinlik — anglangan

---

107 
zaruriyatdir: inson 
oʻz oldida turgan tarixiy, iqtisodiy, siyosiy zaruratni anglab 
yetgandagina erkin 
boʻladi, erkin fikrlay oladi. Matbuot erkinligi ham ana shunday 
xususiyatga ega, 
yaʼni jamiyat taraqqiyotiga, uning qonuniyatlariga javob beruvchi 
matbu-otgina erkin matbuotdir. Jamiyat taraqqiyotining bosh masalalarini chukur 
tushungan, unga javob bera olgan jurnalistgina erkindir.
Matbuot erkinligining 3 asosi mavjud: ijtimoiysiyosiy, iqtisodiy, 
maʼnaviy. 
Matbuot erkinligining ijtimoiysiyosiy asosi matbuotning qaysi ijtimoiy borlikda, 
qanday tuzumda faoliyat 
koʻrsatishi, qaysi ijtimoiy ongning koʻrinishi ekanligi, 
qaysi
mafkura va 
gʻoyalarga xizmat qilishidan kelib chiqadi. Matbuot erkinligining 
mazkur
bosh asosi uning huquqiy imkoniyatlari bilan ifodalanadi: har bir jamiyat, har bir 
tuzum Matbuot erkinligi huquqini belgilar ekan, uning faoliyatini 
maʼlum 
qonunlar,
koʻrsatmalar, bu borada olib boriladigan siyosat bilan belgilab qoʻyadi.
Matbuot erkinligining iqtisodiy asosi esa matbuot nashrlari va ommaviy axborot 
vositalarining kim tomonidan, qaysi 
mablagʻlar evaziga chikarilishi bilan bogʻliq, 
yaʼni
matbuot kimning 
mablagʻi evaziga, iqtisodiy qullashi natijasida chiqsa, oʻsha
uchun
erkin 
boʻladi.
Matbuot erkinligi ning 
maʼnaviy asosi esa uni chiqarayotgan shaxs, guruh, unda 
ishlovchi jurnalistlarning ichki dunyosi, dunyoqarashi, 
eʼtiqodi bilan bogʻliq.
Yuksak
maʼnaviyatli, chukur eʼtiqodli, insoniyat, jamiyat oldidagi oʻz masʼuliyatini chuqur 
anglab olgan, umuminsoniy va milliy qadriyatlarga xizmat qiluvchi, ezgulikka 
intiluvchi jurnalist doimo erkin 
boʻladi. Aksincha, qoloq, qotib qolgan 
tushunchalar,
aqidalar asosida va boshqa maqsadlar 
yoʻlida xizmat qiluvchi jurnalist hech 
qachon
ruhan erkin 
boʻla olmaydi.
94.
Ijtimoiy tarmoq tushunchasi va uning mohiyati.Ijtimoiy 
tarmoqning axborot maydoniga aylanishi.