1. O'zbekiston ta’lim tizimida Media savodxonlik va axborot madaniyati

Matbuotning klassik vazifalari qatorida odatda quyidagilar qayd etiladi:
a) axborotni 
toʻplash;
b) uni qayta ishlash;
c) tarqatish.
Biroq shular qatorida OAVning yanada dolzarbroq 
gʻoyaviy funksiyalari ham
borki,
ular asosan jalb etish, 
yoʻnaltirish, taʼlim berish, tarbiyalashdan iborat boʻladi. 
Imijning zamonaviy konsepsiyalarida uning axborot-kommunikatsion tabiati 
alohida
qayd etiladi. Imij kommunikatsiya jarayonlari vositasida biron bir obyekt haqidagi 
axborot asosida shakllanadi.
Oʻzbekistonning yangi media imijini shakllantirishda medianing aynan jalb etish
funksiyasidan samarali foydalanish mumkin.
OAV mafkura tarqatish vositasimi?
Tadqiqotchi D.Muitov hozirgi jurnalizmning zamonaviy imkoniyatlariga yanada

---

114 
kengroq 
taʼrif beradi: “bugun ommaviy axborot vositalaridan u yoki bu
mamlakatda
olib borilayotgan siyosatga 
toʻgʻridan-toʻgʻri taʼsir qilish imkoniyatidan
foydalanish
yoʻliga oʻtilgan.”
“Albatta shunday paytda u siyosatning muhim bir elementi sifatida namoyon
boʻladi.
Ikkinchi tomondan OAV turli davlatlar haqida hududiy tasavvurlarni 
rivojlantirishi,
kayfiyatlarni 
oʻzgartirib turishi, aholining keng qatlamida tarqala olish
imkoniyatiga
ega”, - deydi D.Muitov.
Oʻzbek olimi eʼtirof etganidek, haqiqatan ham OAV orqali ulashilgan maʼlumot 
auditoriyaning biron bir xorijiy mamlakat yoki uning tarkibiga kiruvchi aniq bir 
viloyat
yoki hudud 
toʻgʻrisidagi tasavvurini rivojlantirishga xizmat qiladi. 
100.Ommaviy axborot vositalari:gazeta va jurnallar.Axborot turlari. 
Oʻzbekiston ommaviy axborot vositalari 2002-yilda hukumat qarori bilan 
davlat 
senzurasi 
rasman bekor qilingan 
boʻlsa-da, u mustaqil 
jurnalistikani
, 
xususan,
2005-yildagi Andijon 
qoʻzgʻolonidan keyin qattiq cheklashda davom etdi. 
Litsenziyalash va tartibga solish Davlat matbuot 
qoʻmitasi va idoralararo 
muvofiqlashtirish 
qoʻmitasining vakolati boʻlib, ular oʻz vakolatlaridan foydalanib, 
mustaqil ommaviy axborot vositalari faoliyatini 
taʼqib qilish va kechiktirishdir.
2006-yil
oxirida hukumat barcha ommaviy axborot vositalarini malakaviy tekshiruvdan 
oʻtmasdan qayta roʻyxatdan oʻtkazishni talab qilib, davlat nazoratini yanada 
kuchaytirdi. 2005-yilda 30 dan 40 tagacha mustaqil 
televideniye 
va yettita 
mustaqil 
radiostantsiya 
faoliyat 
koʻrsatgan, biroq Oʻzbekiston 
Teleradiokompaniyasi
tomonidan boshqariladigan 
toʻrtta davlat telekanali bozorda hukmronlik qilgan.
Jonli
dasturlashga ruxsat berilmas edi lekin hozirgi kunda barcha xususiy telekanallarga 
joni efirlar uchun ruxsat berilgan.
Gazeta 
oʻquvchilarining umumiy soni atigi 50 000 kishini tashkil qiladi; gazeta 
bozorida davlat tassarufida 
boʻlgan „Pravda Vostoka“, „Xalq soʻzi“ va
„Narodnoye
slovo“ gazetalari ustunlik qiladi. Eng yirik xususiy gazetalar: „
Novosti 
Uzbekistana
“,
"Noviy vek ", „Noviy Den“ va „Mohiyat“. Davlat gazeta tarqatish va materiallar 
taʼminotini nazorat qiladi. 2000-yillar boshida gazeta maqolalarida hukumat 
siyosati

---

115 
va ijtimoiy sharoit tanqid qilingan.
Oʻzbekiston Milliy axborot agentligi 
davlat tomonidan nazorat qilinadi. Agence 
France-Presse, Anadolu Ajansi (Turkiya), Associated Press, Interfax (
Rossiya
) va 
Reuters 
Oʻzbekistonda vakolatxonalari boʻlgan xorijiy agentliklardir. Hukumat 
2005-
yil oxirida Ozod Yevropa — Ozodlik radiosini 
Toshkentdagi 
vakolatxonasini 
yopishga
majbur qildi. 2006-yil boshida OAV 
toʻgʻrisidagi yangi qonun 
Oʻzbekistonda
xorijiy
axborot tashkilotlari faoliyatiga 
qoʻshimcha cheklovlar qoʻydi
[1]
.
2011-yilda mamlakatdan chiqayotgan axborot oqimi rasmiylar tomonidan qattiq 
nazoratda qolmoqda. Uznews.net axborot sayti 2006-yildan beri faoliyat 
koʻrsatib 
kelmoqda va hanuzgacha 
Oʻzbekistondagi kundalik voqealar haqida xabar 
beruvchi
jurnalistlar 
tarmogʻiga ega boʻlgan kam sonli manbalardan biridir
[2]
.
Boshqa mamlakatlar kabi 
Oʻzbekistonda ham jurnalistika xavfli kasb, bir qancha 
muxbirlar faoliyati sabab qamalgan. 
Oʻzbekiston mintaqadagi jurnalistlar 
qamoqxonasida yetakchi hisoblanadi. 2011-yilda 
Oʻzbekistonda panjara ortida oʻn 
bir
nafar jurnalist bor edi
[3]

---