1. Qirg‘in qurollar xaqida umumiy tushunch Yadroviy qurollar va ularning ta’sir xususiyatlari

I darajali kuyishda terini usti qizarib jarohatlangani kuzatiladi;
II-darajali kuyishda esa terini ustida suvga to‘lgan pufakchalar paydo bo‘ladi;
III-darajali kuyishda terining chuqur qismlaridagi kuyish;
IV-darajali kuyishda teri qorayib ketib, teri osti to‘qimalar juda qattiq jarohatlanadi.
Odamlar II va III darajali kuyganida ishga yaroqsiz hisoblanadilar.
Yorug‘lik nurlanish, to‘lqin zarbasi faktorlari bilan birgalikda ta’sir etganda yong‘in, portlash, yashash joylardagi kommunikatsiyalarni izdan chiqaradi.
Yorug‘lik nurlanish faktorlaridan saqlanish uchun: o‘z vaqtida ogohlantirish, himoya inshoatlarida, tabiiy chuqurliklarda saqlanish, shaxsiy himoya vositalaridan va yong‘inga qarshi omillardan foydalanish darkor.
O‘tuvchi radiatsiya. O‘tuvchi radiatsiya - gamma nurlar va neytronlar oqimidan tashkil topgan. Radiatsiya nurini manbai yadro aslahasi portlaganda ketadigan yadroviy reaktsiya hamda yadrolarni radioaktiv parchalanishidan hosil bo‘ladi. Radiatsiya faktorining ta’sir vaqti 15-25s tashkil etadi. Bu faktorni asosiy shikastlantiruvchi ta’siri-nurlantirish dozasi (D) hisoblanadi.
Nurlanish dozasi - bir birlik nurlanayotgan muhitni yutgan ionlantiruvchi
nurlar energiyasi miqdoriga teng, va kl/kg, rentgen va greylarda o‘lchanadi.
Radiatsiya faktorining ta’siri ionlantirish xususiyatiga ega bo‘lganligidan nurlanish kasalligini keltirib chiqaradi.
I-darajali nurlanish kasalligi 100-200 rad nur olganda kuzatilib, bunda xolsizlanish, og‘ir bo‘lib ketish, bosh aylanish, xarorat ko‘tarilish alomatlari kuzatiladi.
II-darajali nurlanish kasalligi 200-400 rad nur olganda paydo bo‘lib, bunda bosh og‘rib, aylanadi, asab sistemalari buziladi, tez-tez qusish, ich ketish kuzatiladi va qondagi leykotsitlar miqdori 2 marta kamayib ketadi.
III-darajali nurlanish kasali 400-600 rad nur olganda kuzatilib, bunda kuchli bosh og‘rig‘i, qusish, hushidan ketish, qon siyish, terilar qizarib, qondagi leykotsit, eritrotsitlar miqdori kamayishi kuzatiladi.
Bu holda o‘z vaqtida tuzatish omillari bajarilganda inson 3-6 oydan keyingina tuzalishi mumkin.
IV -darajali nurlanish >600 rad. olganda, bunda kasallik juda og‘ir ahvolda bo‘lib, o‘lim bilan yakunlanadi.
Nurlanish kasalligiga uchragan odamlarda infektsiyaga qarshilik ko‘rsatish (immunitet) keskin kamayib, to‘qimalarni kislorodga to‘yinmaganligi hamda qonni ivimaslik xususiyatilari paydo bo‘ladi.
Radiatsiya nurlaridan ishonchli saqlaydigan vosita - bu himoya inshoatlari hisoblanadi. Himoya inshoatlari - gamma nurlarini turli darajada susaytiradi, chunki ular turli xil materiallardan qurilgan bo‘ladi. Eng ishonchli himoya inshoati - bu qo‘rg‘oshindan, temirdan, temir-betondan va hakozo materiallardan qurilgan boshpanadir.