1-qism Qarshi 2010 «Kasbiy ta’lim va o‘qitish uslubiyoti»

Psixologik nazariyalarning yo‘nalishlari. Psixologiya fanining ko‘p yillik taraqqiyoti bir qancha yo‘nalishlar maydonga keldi.

Psixologiya oqimlaridan biri BIXEVORIZM (inglizcha “bhaviour” so‘zidan olingan bo‘lib, xulq-atvor ma’nosini bildiradi) dastavval AQSh da hayvonlarni kuzatish sifatida yuzaga keldi. Uning namoyondalari -

4. 
   Uotson (asoschisi), E.Torndayk. Bixevorizmning asosida psixologik tadqiqotning predmeti sifatida psixikani ongni inkor qilish yotadi. Ularn­ing fikricha psixologiyaning o‘rganish predmeti xulq-atvordir. Bixe- voristlarning fikricha, psixologiyaning vazifasi stimulga (turtki, qo‘zg‘atuvchi) (S) ga qarab bunga qanday javob, reaktsiya (R) bo‘linishi va aksincha reaksiyaga qarab uning stimulini aniqlash, aytib berishdan iboratdir. Klassik bixevorizmning formulasi S - R demakdir. Klassik bixe- vorizm mexanistik yo‘nalish bo‘lib, bu yo‘nalish tarafdorlari ishining xulq- atvorini oddiy mexanik, bir taraflama tushuntirishga harakat qilganlar. Le- kin hayotda bir stimul ko‘plab, turli-tuman reaksiyalar, harakatlar tug‘dirishi va aksincha bir xil reaksiyaning asosida bir-biriga o‘xshamagan turli stimullar yetishi mumkin. Stimul va reaksiya orasidagi bog‘lanishlar atrof-muhitning ta’siriga, kishining ichki dunyosiga, ongiga, qiziqishiga va boshqalarga bog‘liq holda yuzaga chiqadi.
   

Shulardan kelib chiqqan holda neobixevoristlar (yangi bixevorislar) o‘z sxemalariga ko‘p variantlilikni kiritganlar S-R yoki R2 yoki R3 va h.k.

FREYDIZM. Asoschisi venalik psixiatr va psixolog Z.Freyd bo‘lib, bu yo‘nalish ko‘pchilik pisxologik oqimlar orasida eng ta’sirga ega bo‘lgan oqimlardan biri. Ularning fikricha odamning hulq-atvori, hatti-harakatlari ikkita printsipga «rohatlanish prinsipi» (hayvonlar instinktiga o‘xshash jinsiy moyillik ko‘zda tutilgan) va «reallik prinsipi» (jamiyat talabiga mos kelmaydigan, uyat va man qilingan o‘zining jinsiy hirslariga erk bermasli- gi) ga bo‘ysunadi. Rohatlanish va reallik prinsiplarining to‘qnashishi na- tijasida qondirilmagan mayllar ongsizlik (ong osti) sohasiga siqib chiqari- ladi. Ammo ular butunlay yo‘qotilmaydi, balki ongsizlik sohasidan turib kishi xulq-atvori va hatti-harakatlariga ta’sir qilib ba’zan boshqarib turadi- lar.

5.