1. QuruQlik suvlari hosil bo‘lishining

Qor qoplami yuzasidan bug‘lanishni hisoblash uchun P.P.Kuzmin quyidagi ifodani taklif etgan:


,

bu erda: e_n- to‘yingan suv bug‘lari elastikligining o‘rtacha kunlik yoki n kundagi o‘rtacha qiymati bo‘lib, qor qoplami yuzasidagi temperaturaga bog‘liq holda aniqlanadi, qor erishi vaqtida, ya’ni musbat temperaturada uning qiymati 0 °S deb qabul qilinadi; e₂-havoda 2 metr balandlikda mavjud bo‘lgan suv bug‘lari elastikligi(mutlaq namlik); ₁₀-meteostansiyada flyuger balandligida kuzatilgan shamolning o‘rtacha tezligi.

Qor qoplami yuzasidan bug‘lanishni oylik yoki undan uzoqroq muddatlar uchun aniqlashda P.P.Kuzmin quyidagi soddalashtirilgan ifodani taklif etgan:

bu erda: n-hisob davridagi kunlar soni; d₂-2 metr balandlikda hisobga olingan namlik etishmasligi, mb da.

Quruqlikdan yoki daryo havzasidan bo‘ladigan bug‘lanish yillik yoki oylik me’yoriy bug‘lanishlar ko‘rinishida aniqlanadi.
Yillik me’yoriy bug‘lanish quyidagi usullar bilan aniqlanadi:
a) bug‘lanish kartasidan;
b) A.R.Konstantinov taklif etgan nomogramma yordamida;
v) M.I.Budiko nomogrammasi bo‘yicha.
Oylik me’yoriy bug‘lanishni aniqlashning esa­ quyidagi usullari mavjud:
a) P.S.Kuzin usuli;
b) B.V.Polyakov grafiklari;
Bu usullar yordamida bug‘lanishning yillik me’yoriy va oylik qiymatlarini miqdoriy baholash amaliy mashg‘ulotni bajarish jarayonida batafsil bayon etiladi.


1-topshiriq
Suv yuzasidan bo‘ladigan bug‘lanishni hisoblash


Topshiriqni bajarish uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlar
Berilgan: Qayroqqum suv omboriga qarashli meteoro­logik stansiyada 1990 yilning issiq davri, ya’ni aprel-oktyabr oylarida kuzatilgan (2.1-jadval):
1) o‘rtacha oylik havo temperaturasi-t_h;
2) o‘rtacha oylik suv yuzasi temperaturasi-t_s;
3) suv bug‘lari elastikligining er sirtidan 2 metr ba­landlikda qayd etilgan o‘rtacha oylik qiymati-e₂₀₀;
4) shamolning flyuger balandligida qayd etilgan o‘rtacha oylik tezligi- ₁₀₀₀.

2.1-jadval

Meteorologik stansiyada kuzatilgan
meteoelementlarning o‘rtacha oylik qiymatlari

Meteoelementlar	O y l a r
	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X
Havo temperaturasi-th , °S	15,8	20,6	24,9	19,4	24,5	19,4	13,0
Suv yuzasi temperaturasi-ts, °S	14,8	20,4	25,0	25,7	24,3	20,6	14,8
Suv bug‘ining elastikligi-e200, mb	11,1	12,7	15,2	16,5	14,8	12,0	10,4
SHamolning tezligi- 1000 , m/s	3,8	4,4	4,2	3,7	3,3	3,1	3,2