1. Reanimatsiya haqida va usullari klinik o`lim haqida Xirurgiya haqida

Klinik o'lim bo'ladi tibbiy atama to'xtatish uchun qon aylanishi va nafas olish, inson va boshqa ko'plab organizmlarning hayotini ta'minlash uchun zarur bo'lgan ikkita mezon.^[1] Bu qachon sodir bo'ladi yurak muntazam ritmda urishni to'xtatadi, shart deb ataladi yurak xuruji. Bu atama ba'zida reanimatsiya tadqiqotlarida ham qo'llaniladi.
To'xtatilgan qon aylanishi, aksariyat hollarda tarixiy ravishda qaytarib bo'lmaydigan darajada isbotlangan. Ixtiroga qadar yurak-o'pkareanimatsiyasi (CPR), defibrilatsiya, epinefrin 20-asrda in'ektsiya va boshqa muolajalar, qon aylanishining yo'qligi (va qon aylanishi bilan bog'liq hayotiy funktsiyalar) tarixan rasmiy ta'rif sifatida qabul qilingan o'lim. Ushbu strategiyalar paydo bo'lishi bilan yurakni to'xtatish chaqirildi klinik o'lim oddiygina emas o'lim, hibsga olinganidan keyin reanimatsiya qilish imkoniyatini aks ettirish.
Klinik o'lim boshlanganda ong bir necha soniya ichida yo'qoladi. Miyaning o'lchovli faoliyati 20 dan 40 soniya ichida to'xtaydi. (Itlarda) Noqonuniy gaz bu erta davrda yuz berishi mumkin va ba'zan qutqaruvchilar tomonidan KPR zarur emasligi belgisi sifatida yanglishadi. Klinik o'lim paytida tanadagi barcha to'qimalar va organlar doimiy ravishda jarohatlanish turini to'playdilar ishemik shikastlanish.

Klinik o'lim, ta'rif - jiddiy kasalliklar (kaltaklanish, avtohalokat, cho'kish, elektr toki urishi), anafilaktik shok natijasida qon aylanish tizimining to'satdan yurishi va qon aylanish tizimining oqibatida o'lib ketishning qaytuvchanligi. Klinik o'lim tashqi ko'rinishi hayotning to'liq etishmasligi bo'ladi.
Klinik va biologik o'lim
Klinik o'lim biologik o'limdan qanday farq qiladi? Yuzaki ko'rinish bilan dastlabki bosqichlarda simptomatologiya shunga o'xshash bo'lishi mumkin va asosiy farq biologik o'lim, miyaning allaqachon o'lik bo'lgan qaytarilmas terminali bosqichdir. 30 daqiqadan so'ng biologik o'limni ko'rsatadigan aniq belgilar - 4 soat:
qattiqlik - tana harorati muhit haroratiga tushadi;
suzuvchan bir buzuq alomat (ko'zning linzalari bulutli va quruqdir);
Mushuk ko'zlari - ko'zi shishib ketganda, o'quvchi vertikal holga keladi;
teriga moyli (marmar) dog'lar;
o'limdan 24 soat o'tgach, kadavriy hid.
Klinik o'lim ko'rsatkichlari
Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, klinik va biologik o'lim ko'rsatkichlari boshqacha. Bir kishining klinik o'limining o'ziga xos belgilari:

• 
  yurak ushlashi, qon aylanishi - zarba problanmagan;
  
• 
  ongsizlik;
  
• 
  apnea (nafas olishning yo'qligi);
  
• 
  kengaytirilgan o'quvchilar, nurga hech qanday reaktsiya yo'q;
  
• 
  teri saratoni yoki siyanozi.
  

Klinik o'lim natijalari
Klinik o'limdan omon qolgan odamlar ruhiy jihatdan juda ko'p o'zgaradi, hayotlarini qayta hisoblaydilar, ularning qadriyatlari o'zgaradi. Fiziologik nuqtai nazardan to'g'ri reanimatsiya miya va boshqa tana to'qimalarini uzoq muddatli gipoksiyadan saqlab qoladi, shuning uchun klinik qisqa muddatli o'lim jiddiy zararga olib kelmaydi, oqibatlar kam bo'ladi va odam tezda tiklanadi.
Klinik o'limning davomiyligi
Klinik o'lim - bu sirli hodisa va kamdan-kam holatlarda, bu davlatning davomiyligi ortib ketgan taqdirda sodir bo'ladigan holatlar yuz beradi. Klinik o'lim qancha davom etadi? O'rtacha ko'rsatkichlar 3 dan 6 minutga qadar o'zgarib turadi, ammo reanimatsiya o'tkazilsa, davr oshadi, harorat past bo'ladi, miyada qaytarilmas holatlar ham asta-sekin sodir bo'ladi.
Klinik o'limda tanani jonlantirish usullari
Klinik o'limdan chiqish jarayonida hodisa sodir bo'lgan joyga bog'liq bo'ladi va quyidagilarga bo'linadi:
birinchi yordam (sun'iy nafas olish va bilvosita yurak massaji);intensiv terapiya (to'g'ridan-to'g'ri yurak massaji, ko'krak qafasining kesilishi, defibrillatordan foydalanish, yurak-stimulyatsiya qiluvchi dori-darmonlarni kiritish) yordamida ishlab chiqariladigan reanimatsiya choralari.

Klinik o'limga birinchi yordam
Klinik o'limga birinchi yordam, retsidivatorlar kelishidan oldin, qimmatli vaqtni yo'qotmaslik uchun, keyinchalik miya o'limiga sabab bo'ladigan jarayonlar orqaga qaytarilmasligi uchun amalga oshiriladi. Klinik o'lim, birinchi yordam choralari:
Inson behushdir, tekshirish uchun birinchi narsa pulse mavjudligi / yo'qligi, buning uchun 10 soniya ichida barmoqlaringizni karotis arteriyalar o'tadigan oldingi bo'yin yuzasiga majburlamang.
Pulse belgilanmaydi, shunda qorincha fibrilatsiyasini to'xtatish uchun prekordial zarba (sternumda kuchli kuchli zarba) qilish kerak.
Tez tibbiy yordam chaqiring. Biror kishi klinik o'lim holida ekanligi haqida gapirish muhim.
Mutaxassislar kelishidan oldin, agar oldindan zarba berilmagan bo'lsa, kardiopulmoner reanimatsiya qilish kerak.
Biror kishini qattiq yuzaga joylashtiring, erga yaxshiroq, yumshoq yuzada reanimatsiya uchun barcha tadbirlar samarasiz!
Jabrlanuvchining boshini peshonasiga qo'lini cho'zish, chovgumni ko'tarish va pastki jag'i itarish uchun ularni olib tashlash uchun olinadigan protezlar mavjud bo'lsa.
Qurbonning burnini mahkam yopishtiring va og'zidan havoni qurbonning og'ziga solib chiqing, bu juda tez emas, chunki qusish kerak emas;
Bilvosita yurak massajini sun'iy nafas olish uchun ulash uchun bu maqsad uchun bitta xurmo proektini ko'krakning pastki uchiga joylashtiriladi, ikkinchi palma birinchi qo'ldan olinadi, qo'llar to'g'rilanadi: ko'krak qafasi 3 - 4 sm gacha, bolalardagi 5-6 sm gacha, . Havoni bosish va shamollash chastotasi 15: 2 (15-sonli sternumda bosish, keyin 2 shamollash va keyingi davr), agar bir kishi reanimatatsiya qilsa va ikkinchisi 5: 1 bo'lsa.
Agar inson hali ham, hayot belgilari bo'lmasa, reanimatsiya shifokorlar kelishidan oldin amalga oshiriladi.
2.Xirurgiya haqida
Xirurgiya (yun. cheir — qoʻl va ergon — harakat, ish), jarrohlik — tibbiyotning bir sohasi. Xirurgik operatsiyalarni talab etadigan kasalliklarni oʻrganadi hamda operatsiya qilish usullarini ishlab chiqadi. Qadimdan odamlar oʻz oʻziga yoki bir-birlariga yordam berib, jarohatdan oqayotgan qonni toʻxtatish uchun jarohatni bosib turish, yaralarga kul sepish kabi oddiy usullardan foydalanganlar. Qadimga qazilmalarda bosh suyak chanogʻi trepanatsiyasi, oyoq amputatsiyasidan keyingi izlar topilgan. Xirurgiya dastlab fan va madaniyati rivojlangan davlatlar (Misr, Hindiston, Yunoniston, Xitoy, Vizantiya) da shakllangan. Mil. av. ham kasalliklarni davolashda qon chiqarish, qovuqsan toshlarni tushirish operatsiyalari oʻtkazilganligi qayd etilgan. Gippokrat (mil. av. 460—377 yillar) jarohatlarni birlamchi va ikkilamchi bitishini kuzatgan, turli bogʻlovlarni qoʻyish texnikasini ishlab chiqqan, operatsiyani oʻtkazishda tozalikka rioya qilish maqsadida qaynatilgan yomgʻir suvidan foydalangan. U ishlab chiqqan plevra boʻshligʻini drenajlashda qoʻllaniladigan qovurgʻa rezeksiyasi operatsiyasi hozir ham oʻz ahamiyatini yoʻqotmagan. Qad. Rimda Sels (Antillus) baʼzi aʼzolar anatomiyasini, yalligʻlanishning belgilarini va operatsiya vaqtida qon toʻxtatish uchun tomirlarni bogʻlash, oqma yaralarni davolash usullarini, Galen esa jarohatlarni tikishda ipaqdan foydalanishni, jarroxlik operatsiyalarini oʻtkazishda aʼzolarning anatomiyasi va funksiyasini hisobga olish zarurligini taklif etgan. Abu Ali ibn Sino (980—1037) "Tib qonunlari" asarida xirurgik kasalliklarni davolashda qoʻllanilgan usullarni bayon etgan; u operatsiya vaqtida narkoz sifatida bemorga opiy, mandragor ishlatgan, shuningdek, buyrakdan tosh olish, oʻsmalarni aniqlash va oʻsmani sogʻlom toʻqimagacha olib tashlash va boshqa operatsiyalar texnikasini yaxshi bilgan
Umuman Xirurgiya 3 bosqichda rivojlandi: 1) qad. zamonlardan antiseptika davrigacha (1860); 2) antiseptika davri (1860—1890); 3) aseptika davri — hozirgacha davom etmoqda.

19-asrning 2-yarmida narkoz, antiseptika, aseptikaning joriy etilishi Xirurgiya taraqqiyotida ijobiy yutuklarga olib keldi (qarang Antiseptika, Aseptika). Shunga kura meʼda, ichaklar, oʻpka va boshqa ichki aʼzolarda yirik operatsiyalar muvaffakiyatli oʻtkazila boshlandi. 19—20-asrda turli mamlakatlarning xirurglari oʻtkazgan keng eksperimental tadqiqotlar eng murakkab operatsiyalarni: meʼdani, ichak yoki oʻpkaning bir qismini olib tashlash, tomirlar va nervlarni tikish, shuningdek, singan suyaklar, jarohatlar, kuyishni davolashning operatsiya usullari va texnikasini ishlab chiqish imkonini berdi. Xirurgiyaning tarmoqlari koʻpayib, travmatologiya, ortopediya, urologiya, neyroxirurgiya, bolalar xirurgiyasi kabi mustaqil ilmiy amaliy sohalar vujudga keldi.

Hozirgi zamon Xirurgiya fani kimyo, fizika, molekulyar biologiya kabi sohalardagi yutuqlar natijasida rivojlanib bormoqda. Shunga koʻra yurak klapanlari va tomirlarni protezlash, aʼzolar hamda toʻqimalarni koʻchirib oʻtkazish, sunʼiy boʻgʻimlar yaratish, sunʼiy yurak vujudga keltirishga doir ishlar amalga oshirildi. Miokard infarktini operatsiya yoʻli bilan davolash, mikroxirurgiya (butunlay uzilgan barmoqni tiklash yoki yurakning mayda tomirlarida yangi qon oqimini vujudga keltirish), lazerlar, maxsus kameralarda yuqori kislorod bosimi, yaʼni giperbarik oksigenatsiya qoʻllash, yarador va kuyganlarga davo kilishda mikrobsiz sharoitlar yaratish, sunʼiy va qoʻshimcha qon aylanishi va boshqa Xirurgiyada yangi yoʻnalishlar boʻlib qoldi.
Xirurgiya bo ‘limi tuzilmasi va uni ishini tashkil qilish.
Tuzilishi va jiхоzlanishi.

Хirurgik bo’lim davоlash prоfilaktik muassasinining asоsiy bo’limlaridan biri va o’z faоliyatiga ko’ra 2 bo’linadi:

- iхtisоslashagan (kardiохirurgiya, angiохirurgiya, tоrakal хirurgiya, kоlоprоktоlоgiya, yiringli хirurgiya bo’limlari va bоshqalar) va

- davоlash–diagnоstik (fiziоtеrapеvtik, rеntgеnоlоgik, funktsiоnal diagnоstik, labоratоriya va bоshqalar).

Jarrоhlik bo’limi quyidagi хоnalarni o’z ichiga оladi:
- bеmоrlar uchun palata;
- bоg‘lоv va kichik jarrоhlik оpеratsiyalar uchunхоna ;
- muоlaja хоnasi;
- bеmоrlarni ko‘rish хоnasi;
- hukna qilish uchun хоna;
- ko’chib o’tkaziladigan apparatlar uchun хоna;
- bo’lim mudiri хоnasi;
- оrdinatоrlar хоnasi;
- katta hamshira хоnasi;
- оvqatlanish uchun хоna;
- tоzalash anjоmlarini saqlash хоnasi.
Palataning va yordamchi хоnalarning maydоn yuzasi nisbati 1:1 yoki yordamchi хоnalar nisbati ko‘prоq bo’lishi kеrak va bu kеrakli sanitar va epidеmiyaga qarshi nazоratni saqlashga хizmat qiladi. Ko‘pincha хirurgik bo’lim shunday rеjalashtirilganki, kоridоrning (eniga 2,5 m kam bo‘lmagan) bir tarafida palatalar jоylashadi va kоridоrning yaхshi yoritilgan jоyida hamshiralar pоstlari jоylashadi. Zamоnaviy statsiоnarlarda, kasalхоnalarda bеmоrlar uchun оshхоnalar tashkil etilgan. Gigiеnik nuqtai nazaridan qaraganda harakati chеklanmagan bеmоrlarni yotоq jоylarida оvqatlanishi kaq‘iyan man etiladi. Bo’limda sanitar burchaklari bo‘lishi shart (zamоnaviy bo’limlarda har bir palatada), dush хоnasi, оvqatlanish jоyi, chоyshablar yig‘iladigan хоna. Kasalхоnaning eng asоsiy jоylari bu palata va bеmоr krоvati. Bu еrda bеmоrning ayotidagi оg‘ir damlari o‘tadi, va shu jоyda bеmоr tinchlikga va gamho‘rlikga muхtоj.
Ba‘zida izоlyatsiyaga muхtоj emas bеmоrni umumiy palatadan оlib chiqish kеrak bo‘ladi, sababi bоshqa bеmоrlarga salbiy ta‘sir qiladi (masalan, kuchli yo‘talish yoki hurrak оtishi). Bеmоrni palatadan ko‘chirish qarоri shifokor tоmоnidan qabul qilinadi va bеmоrga bu haqida shifokorning o‘zi xabar qilishi kеrak bo‘ladi. Kоridоrda yotadigan bеmоrga qulaylik yaratish uchun krоvati оldiga tumba quyiladi va shirma bilan chеgaralanadi. Хоnalar yorug‘ bo‘lishi kеrak. Dеvоrlarni оq rangli bo‘yoq bilan bo‘yash lоzim, bu esa nam tоzalashni ta‘minlaydi. Isig‘ichlarni ham bo‘yash kеrak (ular dеvоrga o‘rnatilgani maqsadga muvоfiq). Хоnalar va kоridоrlar uchun gigiеna jixatidan yaхshisi plastik yoki linоlеum bilan qоplangan pоllardir. Yordamchi хоnalar pоl va dеvоrlari uchun eng yaхshi matеrial kafеldir. Bo’limdagi barcha mеbеllar оqilоna bo‘lishi kеrak, birinchi navbatda, uning maqsadi javоb bеrishi kеrak; qulay, оddiy va yuvish uchun оsоn bo‘lishi kеrak. Kasalхоna mеbеllari va qоplamalari uchun eng yaхshi matеrial zamоnaviy sintеtik, еngil silliq mеtall yoki laklangan yog‘оch hisоblanadi. Gilamlar faqat dam оlish хоnasiga tushalishi mumkin va ular har kuni yuvish vоsitasi bilan tоzalanishi kеrak. Tuvak ichidagi bir nеchta o‘simlik kоridоrlarga va dam оlish хоnasiga jоylashtirilishi mumkin. Palatadagi krоvatlar оldiga bоrish har tоmоndan qulay bo‘lishi kеrak, krоvatlar оrasiga tumbalar quyiladi.
3. Reanimatsiya bo`lim tuzilishi