1 shavkat zokirov


O'zbekistan - Eron munosabatlari


Download 0.78 Mb.
Pdf ko'rish
bet41/41
Sana20.11.2023
Hajmi0.78 Mb.
#1789924
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   41
Bog'liq
1 shavkat zokirov

O'zbekistan - Eron munosabatlari. 
 
 
1. Siyosiy sohada. Eron Islom Respublikasi 1991 yilning 25 dekabrida O'zbekistan 
Respublikasining mustaqilligini rasman tan oldi. 1992 yil 10 mayda O'zbekiston va 
Eron o'rtasida diplomatii munosabatlar o'rnatildi. Eron Islom Respublikasining 


133 
Toshkentdagi zlchixonasi 1992 yil noyabr oyida va O'zbekiston Respublikasining 
Tehrondagi zlchixonasi 1995 yil may oyida ochilgan. 2000 yilning 10-11 iyun kunlari 
O'zbekistan 
Respublikasi 
Prezidenti 
I.A.Karimovning 
Iqtisodiy 
Hamkorlik 
Tashkilotiga a'zo davlatlar rahbarlarining sammitidagi ishtiroki doirasida uning 
Eronga amaliy tashrifi bo'lib o'tdi. Tashrif davomida sarmoyalarni rag'batlantirish, 
giyohvand moddalarning noqonuniy tarqatilishiga qarshi kurash, uyushgan 
jinoyatchilik va terrorizmga qarshi kurash, bojxona za ekstraditsiya soxa lari da 
hamkorlik qilishga oid hujjatlar imzolandi. 2002 yilning 26-28 aprel kunlari Eron 
Islom Respublikasi Prezidenta S.MDotamiy O'zbekistonga rasmiy tashrif bilan keldi. 
2003 yil 17-18 iyun kunlari esa O'zbekistan Respublikasi Prezidenta I.A.Karimovning 
Eronga rasmiy tashrifi bo'lib o'tdi. Safar davomida ikki davlat o'rtasidagi 
munosabatlarni rivojlantirishga yo'naltirilgan 7 ta hujjat imzolandi. SHuningdek, 
mazkur tashrif yaku-nida Eron, Afg'oniston va O’zbekistan o'rtasida Transafg'on 
transport yo'lagini barpo etish borasida uch tomonlama hujjat imzolandi. Ikki davlat 
tashqi siyosat mahkamalari o'rtasida muntazam ravishda hay'atlar almashuvi bo'lib 
o'tmoqda. 2004 yilning 18 mayida Eron Islom Respublikasi Tashqi ishlar vaziri 
KXarroziy O'zbekistonga tashrif buyurdi. Safar chog'ida tashqi ishlar vazirliklari 
o'rtasida maslahatlashuvlarni faollashtirysh, ikki tomonlama imzolangan bitim va 
shartnomalarga amaliy tus berish, terrorizm va giyohvand moddalar savdosiga 
qarshi kurashda hamkorlik qilish, Afg'oniston masalasi bo'yicha yyyosiy muloqotlarni
davom ettirish, transport va kommunikatsiya sohasidagi aloqalarni rivojlantirish va 
boshqa masalalar yuzasidan fikr almashildi. Muzokaralar natijasiga kura, tomonlar 
O’zbekistan Respublikasi hukumatiga Eron tomonidan 2,5 mln. dollar mikdorida 
grant berylishi to'g'risida va ikki mamlakat Tashki ishlar vazirliklary o'rtasida o'zaro 
hamkorlik to'g'risida Anglashuv Memorandumlarini imzoladilar. 2005 yilning 4-6 
yanvar kunlari O'zbekistonga Eron prezi-dentining birinchi o'rinbosari MR.Orif bosh-
chiligadagi hay'at tashrif buyurdi. Bo'lib o'tgan muloqotlar natijasiga ko'ra, savdo-


134 
iqtisodiy hamkorlikni yanada chuqurlashtirishga qaratilgan 7 ta hujjat imzolandi. 
Hozirgi kunda O’zbekistan va Eron munosabatlarining shartnomaviy-xuquqiy asosini 
57 ta.imzolangan hujjat tashkil etadi. Bugun-gi kunda Eronning Markaziy Osiyo 
davlatlariga 
nisbatan 
olib 
borayotgan 
tashqi 
siyosaty 
bu 
mintaqadagi 
faoliyatedoirasini kengaytirish, asosiy e'tiborni savdo-iktisodish! hamkorlik 
masalalariga qaratib, ular zaminida asosiy maqsadni - mintaqadagi transport 
infratuzilmasini Eron yo'nalishiga qaratish bilan mintaqadagi energetika, mineral 
yoqilg'ilar va xom ashyo zaxiralari taqsimotida ishtgfok etishga qaratilgan. Eron 
rahbariyati O'zbekistonga Markaziy Osiyodagi muhim davlat sifatida qarab, yuqori 
darajadagi tashriflarni tashkil etish orqali respublikamiz bilan turli sohalardagi 
munosabatlarni faollashtirishga intilmoqda.
2. Savdo-iqtisodiy sohadagi aloqalar. Tovar ayirboshlash. 2004 yilning dastlabki 10 
oyi davomida O'zbekiston va Eron o'rtasi-dagi tovar ayirboshlash hajmi o'tgan yilning 
aynan shu davriga nisbatan 50,4 foizga o'sib, 288 mln. AKD1 dollarini tashkil etdi. 
Bu-gungi kunda Eron Islom Respublikasi O'zbe-kistonning 10 ta yetakchi savdo 
hamkori qatoridan joy olgan. Eksportning asosiy ulushini paxta tolasi, rangli metallar 
va undan yasalgan buyumlar, qora'metallar va metall buyumlar, mineral yoqilg'i, neft 
va uni qayta ishlashdan olingan mahsulotlar, mexanik dastgohlar, xizmatlar, o'g'itlar, 
kimyoviy shtapel tolalari va hokazolar tashkil etdi. Importning aksariyat qismi 
bog'dorchilpk mahsulotlari, o'simlik va hayvon yog'lari, poyabzal, kimyoviy iplar, kir 
yuvish vositalari, gilam va gilam mahsulotlari, plastmassa va undan tayyorlangan 
buyumlar, xizmatlar, to'qimachilik mahsulotlari, organik kimyoviy mahsulotlar, kofe, 
quruq choy, shirinliklar va dori-darmonlardan iborat. 2005 yil 4 yanvarda O’zbekistan 
Respublikasi Prezidenta I.A.Karimov Oqsaroy qarorgo-hida Eron Islom Respublikasi 
Prezidentining birinchi o'rinbosari Muhammad Rizo Orifni kabul kildi. 
Muzokaralarda ikki tomonlama munosabatlar, mintaqaviy xavfsizlik, qo'shni 
mamlakat bo'lgan Afg'onistondagi ijtimoiy-siyosiy vaziyat va tomonlgrni qiziqtirgan 


135 
boshqa masalalar yuzasidan atroflicha fikrlar almashilar ekan, avvalo, Prezidentimiz 
I.A.Karimov tashabbusi bilan imzolangan Markaziy Osiyoni Fors ko'rfazi bilan 
bog'laydigan Transafg'on yo'lagini barpo etish to'g'risidagi uch tomonlama hujjatning 
ahamiyati, uning amalga oshirilish jarayonida ketayotgan hamkorlik, mamlakatlarimiz 
o'rtasidagi sog'liqni saqlash, madaniyat, ilm-fan kabi ijtimoiy sohalardagi aloqalarni 
yanada rivojlantirish haqidagi masalalar muhokama qilindi. Eron Islom Respublikasi 
birinchi vitse Prezidenti Muhammad Rizo Orif mamlakatimizning bir qator vazirlik va 
idoralarida, Toshkent Davlat SHarqshunoslik institutida bo'lib, muzokaralar va 
kiziqarli muloqotlar o'tkazdi. Institutsional sohadagi hamkorlik. 1993 yilning 18 
oktyabrida imzolangan Protokol asosida O’zbekistan Respublikasi bilan Eron Islom 
Respublikasi o'rtasida savdo-iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy hamkorlik bo'yicha 
hukumatlararo komissiya tashkil etilgan. 2004 yilning 19-20 avgust kunlari Tehron 
shahrida bo'lib o'tgan o'zbek-eron qo'shma komissiyasining 6-yig'ilishi yakuniga 
ko'ra, iqtisod, savdo, transport kommunikatsiyalari va boshqa sohalarda hamkorlik 
qilish va ularning huquqiy asoslarini rivojlantirish to'g'risida Protokol imzolandi. 
Bugungi kunda O'zbekistonda Eron sarmoyasi ishtirokida tashkil etilgan 50 dan ortiq 
korxona faoli-yat ko'rsatmokda. SHulardan 40 tasi qo'shma korxona, 13 tasi esa to'liq 
Eron sarmoyasi asosida ish olib bormoqda. Mazkur korxonalar, asosan, xalq iste'moli 
mollari, qandolat, tikuvchilik va qishloq xo'jalik mahsulotlari, qurilish materiallari 
hamda gilamlar ishlab chiqarish, shuningdek, yuk ta-shishga ixtisoslashgan. Transport 
yeohasidagi hamkorlik. Yo'lovchi va yuklarni avtotransport bilan ikki tomonlama 
tashish O’zbekistan Respublikasi huku-mati va Era» Islom Respublikasi hukumati 
o'rtasida 1993 yil 18 oktyabrda imzolangan avtomobil qatnovi to'g'risidagi bitimga 
binoan tartibga solinadi. O’zbekistan transport tashkilotlari eksport-import yuklarini 
tashishda Eron transport kommunikatsiyalaridan foydalanmoqda. Temir yo'l 
transporti. O’zbekistan temir yo'lchilari faol ishtirok etgan Tejan - Saraxs - Bandar-
Abbos temir yo'l yo'nalishi-ning ishga tushirilishi Markaziy Osiyo mintaqasida 


136 
joylashgan davlatlarga Fors ko'rfazi orqali jahon bozoriga chiqish im-koniyatini berdi. 
2000 yilning 1 noyabrida «O’zbekistan temir yo'llari» DATYKsi va «Eron temir 
yo'llari» o'rtasida «Maxsus konteyner poyezdining qatnov tartibi» to'g'risi-da 
imzolangan shartnoma asosida Oq Oltin -Bandar-Abbos yo'nalishida konteyner 
poyezdlari qatnamoqda. SHuningdek, O'zbekistan gi mux;im davlat sifatida qarab, 
yuqori darajadagi tashriflarni tashkil etish orkdli respublikamiz bilan turli soxdlardagi 
mu-nosabatlarni faollashtirmshga intilmokda. 2.SavdO"Itstmsodiy soxddagi alokalar. 
Tovar ayirboshlash. 2004 yilning dastlabki 10 oyi davomida O'zbekiston va Eron 
o'rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi utgan yilning aynan shu davriga nisbatan 50,4 
foizga usib, 288 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Bugungi kunda Eron Islom 
Respublikasi O'zbekistonning 10 ta yetakchi savdo hamkori qatoridan joy olgan. 
Eksportning asosiy ulushini paxta tolasi, rangli metallar va undan yasalgan buyumlar, 
qora metallar va metall buyumlar, mineral neft va uni qayta ishlashdan olingan 
mahsulotlar, mexanik dastgohlar, xizmatlar, o'g'itlar, kimyoviy shtapel tolalari va 
xakazolar tashkil etdi. Importning aksariyat tsismi bog'dorchilyak maxsulotlari, 
usimlik va xayvon yoglari, poyabzal, kimyoviy iplar, kir yuvish vositalari, gilam va 
gilam maxsulotlari, plastmassa va undan tayyorlangan buyumlar, xizmatlar, 
to'qimachilik mahsulotlari, organik kimyoviy mahsulotlar, kofe, quruk; choy, 
shirinliklar va dori-darmonlardan iborat. 2005 yil 4 yanvarda O’zbekiston 
Respublikasi Prezidenta I.A.Karimov Otssaroy k;arorgo-x;ida Zron Islom 
Respublikasi Prezidentining birinchi urinbosari Mux;ammad Rizo Orifni kdbul shldi. 
Muzokaralarda ikki tomonlama munosabatlar, mintakaviy xavfsiz-lik, tsushni 
mamlakat bulgan Afgonistonda-gi ijtimoiy-siyosiy vaziyat va tomonlarni boshqa 
masalalar yuzasidan atroflicha fikrlar almashilar ekan, avvalo, Prezidentimiz 
I.A.Karimov tashabbusi bilan imzolangan Markaziy Osiyoni Fors gsurfazi bilan 
bogaaydigan Transafgon yulagini barpo etish to'g'risidagi uch tomonlama xujjatning 
axdmiyati, 
uning 
amalga 
oshirilish 
jarayonida 
ketayotgan 
hamkorlik, 


137 
mamlakatlarimiz urtasidagi soglig'i sagugash, madaniyat, ilm-fan kabi ijtimoiy 
soxalardap aloqalarni yanada rivojlantirish haqida; masalalar muxokama k;ilindi. 
Eron Islod Respublikasi birinchi vitse Prezident! Muxdmmad Rizo Orif 
mamlakatimizning bir qator vazirlik va idoralarida, Toshkent Davlat SHarkdgunoslik 
institutida bulib, muzokaralar va kizikarli mulokrtlar utkazdi. Institutsional soxadagi 
xamkorlik. 1993 yilning 18 oktyabrida imzolangan Protokol asosida O’zbekiston 
Respublikasi bilan Eron Islom Respublikasi urtasida savdo-iktisodiy va ilmiy-
texnikaviy xamkorlik buyicha xukumatlararo komissiya tashkil etilgan. 2004 yilning 
19-20 avgust kunlari Texron shaxri-da bulib o'tgan o'zbek-eron kushma 
komissiyasining 
bu 
yig'ilishi 
yakuniga 
ko'ra, 
iqtisod, 
savdo, 
transport 
kommunikatsiyalari va boshqa soxalarda xamkorlik qilish va ularning Xukukiy 
asoslarini rivojlantirish tug'risida Protokol imzolandi. Bugungi kunda O'zbekistonda 
Eron sarmoyasi ishtirokida tashkil etilgan 50 dan ortik korxona faoli-yat kursatmokda. 
SHulardan 40 tasi kushma korxoad, 13 tasi esa tulik, Eron sarmoyasi asosida ish olib 
bormokda. Mazkur korxonalar, asosan, xalk, iste'moli mollari, qandodat, tikuvchilik 
va kyashlok, xujalik maxsulotlari, kurilish materiallari xamda gilamlar ishlab 
chikdrish, shuningdek, yuk tashishga ixtisoslashgan. 
Transport soxasidagi xamkorlik. Yulovchi va yuklarni avtotransport bilan ikki 
tomonlama tashish O'zbekistan Respublikasi xukumati va Eron Islom Respublikasi 
hukumati urtasida 1993 yil 18 oktyabrda imzolangan avtomobil katnovi tug'risidagi 
bitimga binoan tartibga solinadi. O’zbekiston transport tashkilotlari eksport-import 
yuklarini tashishda Eron transport kommunikatsiyalaridan foydalanmokda. Temir yul 
transporti. O’zbekistan temir yulchilari faol ishtirok etgan Tejan- Saraxs - Bandar-
Abbos temir yul yunalishining ishga tushirilishi Markaziy Osiyo mintakasida 
joylashgan davlatlarga Fors kurfazi orkali jaxon bozoriga chikish imkoniyatini berdi. 
2000 yilning 1 noyabrida «O'zbekiston temir yullari» DATYKsi va «Eron temir 
yullari» o'rtasida «Maxsus konteyner poyezdining katnov tartibi» turrisi-da 


138 
imzolangan shartnoma asosida Ok, Oltin-Bandar-Abbos yunalishida konteyner 
poyezdlari katnamokda. SHuningdek, O’zbekiston yuklari temir yo'l va dengiz orqali 
Toshkent- Beynau-Oqtov - Bandar Xazar yo'nalishida ham tashilmoqda. 2003 yilning 
iyun oyida Tehronda Afg'oniston O'tish Islom Davlati, Eron Islom Respublikasi va 
O’zbekistan Respublikasi o'rtasida uch tomonlama bitim imzolandi. Ushbu hujjatda 
xalqaro transafg'on transport yo'lagini barpo etish ko'zda tutilgan bo'lib, loyihaning 
amalga oshirilishi Afganistan uchun doimiy daromad manbai bo'lib qoladi, 
O'zbekiston va Eron o'rtasidagi savdo-iqtisodiy aloqalar-ni, o'zaro tovar ayirboshlash 
hajmini ken-gaytiradi. 2005 yilning 5 yanvar kuni Toshkent shahrida ushbu transport 
tizimini shakllantirish bo'yicha Davlatlararo Muvofiqlashtirish Kengashining Nizomi 
qabul qilindi. 
Xavo transportы. 1993 yilning 17 martida «O'zbekistan havo yo'llari» milliy 
aviakompaniyasi va Eronning fuqaro aviatsiyasi tashkiloti o'rtasida Toshkent - 
Mashhad - Bahrayn va qaytish yo'nalishida o'zbek aviakompaniyasi hamda Tehron-
Toshkent-Almati va qaytish yo'nalishida Eron aviakompaniyasi qatnovlarini amalga 
oshirish bo'yicha Anglashuv memorandumi imzolandi. SHu asosda 1994 yilning 
avgustidan boshlab «Eron eyr» aviakompaniyasining A-310 rusumli havo kemalari 
haftasiga bir marta Tehron - Toshkent - Almati - Toshkent - Tehron yo'nalishi 
bo'yicha muntazam havo qatnovini amalga oshirmoqtsa. 2005 yilning 4 yanvar kuni 
Toshkent shahrida ikki mamlakat mutasaddi tashkilotlari o'rtasida «O'zbekistan havo 
yo'llari» milliy aviakompaniyasi tomonidan Toshkent-Tehron-Toshkent yo'nalishi 
bo'yicha havo qatnovini yo'lga qo'yish xususida Bitim imzolandi. 
3. Ikki mamlakat vazirlik va idoralari o'rtasidagi hamkorlik. O'zbekistan Respublikasi 
Giyohvand moddalarni nazorat qilish milliy markazi 2000 yilning 11 iyuni da 
O’zbekistan Respublikasi hukumati va Eron Islom Respublikasi hukumati o'rtasida 
imzolangan «Giyohvand va psixotrop modda-larning noqonuniy aylanishiga karshi 
kurashda hamkorlik to'g'risida»gi memorandum doirasida Eron Prezidenta huzuridagi 


139 
Giyohvand moddalarni nazorat qilish idorasi bilan hamkorlik olib bormoqda. 2001-
2004 yillarda O'zbekiston va Eronning tegishli idoralari o'rtasida giyohvand 
moddalarni nazorat qilish, ularning noqonuniy aylanishiga qarshi kurash, 
giyohvandlikka chalinishning oldini olish va davolash yuzasidan amaliy muloqotlar 
o'tkazish, tajriba va ma'lumot almashish maqsadida hay'atlar almashuvi bo'lib o'tdi. 
O'zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo'mitasi va Eron Respublikasi bojxona 
xizmatlari o'rtasidagi o'zaro hamkorlik 1992-2002 yillar oralig'ida imzolangan qator 
huquqiy hujjatlar asosida tartibga solinadi. Ikki mamlakat bojxona to'lovlarini 
tartibga solish, o'zaro hay'atlari va ma'lumotlar almashish, giyohvand va psixotrop 
moddalarning g'ayriqonuniy aylanishiga qarshi kurash borasida o'zaro manfaatli 
hamkorlik olib bormoqdalar. O'zbekiston Respublikasi CHkalov nomli Toshkent 
aviatsiya ishlab chiqarish birlashmasi Eron aviakompaniyalarining havo kemalariga 
xizmat ko'rsatish ishlarini amalga oshirmoqda. Hozirgi kunga qadar korxonada Eron 
aviakompaniyalarining samolyotlari 18 bor texnik ko'rikdan o'tkazildi va juz'iy 
ta'mirlandi. 
2001 
yildan 
boshlab 
“O'zbekiston 
havo 
yo'llari” 
milliy 
aviakompaniyasining O'quv-mashg'ulot markazida 30 nafar eronlik uchuvchi va 
texnik xodim o'z malakasini oshirdi. 
Sog'liqni saqlash sohasida. 2002 yilda Samarqand shahridagi Panjob madaniyat 
markazidan Eron Islm Respublikasi bilan hamkorlikda Panjob shifoxonasi ochildi. 
SHuningdek, Samarqandda Eronning “Doktor Obiddiy” farmatsevtika shirkati bilan 
qo'shma korxona tuzildi. O'zbekiston Respublikasi Sog'liqni saqlash vazirligi Dori-
darmonlar va tibbiyot texknikasi sifatini nazorat qilish Bosh boshqarmasi tomonidan 
“Doktor Obiddiy” shirkatining 18 turdagi dori-darmonlarini O'zbekistonning tibbiyot 
sohasida qo'llashga ruxsat berilgan. 
Madaniyat sohasida. O'zbekiston Respublikasi bilan Eron Islom Respublikasi 
o'rtasida madaniy hamkorlikning shartnomaviy-huquqiy asosi mavjud emas. Ikki 
davlat o'rtasidagi madaniy va ma'rifiy aloqalar 1999 yilning 8 senyatyabr kuni ta'sis 


140 
etilgan “O'zbekiston-Eron” do'stlik jamiyati doirasida olib borilmoqda. Ushbu jamiyat 
sa'y-harakatlari bilan olimlar va ziyolilarning o'zaro tashriflari amalga oshirilmoqda.

Download 0.78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   41




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling