1-son davolash fakulteti 117-b guruh talabasi abdillayev umidjonning

Askaridalar (Ascarididae) – Toʻgarak
chuvalchanglar oilasi. Umurtqali hayvonlar va
odam ichagida parazitlik qiladi. 9 urugʻni oʻz
ichiga oladi. Tipik urugʻi (Ascaris)ra18 turi kiradi. 
Odatda odam askaridasi (A. Lumbricoides) va
choʻchqa askaridasi (Askaridalar suyam) koʻp
uchraydi. Odam askaridasi erkagining uzunligi 15 –
25 sm, urgʻochisi 25 – 40 sm. Bir sutkada ichakka
200 mingdan ortiq tuxum qoʻyadi. Tuxumlari axlat
bilan tashqi muhit (tuproq yoki suv)ga tushadi. U 
yerda yetilgan tuxum sabzavot va mevalar orqali
yana ichakka tushadi. Tuxumdan chiqqan
lichinkalar ichak vorsinkalari orqali qonga, qon
orqali oʻpkaga, yoʻtal tutganda u yerdan xalqumga
chiqadi va yana yutilib ichakka tushadi, 2 – 2,5 
oyda voyaga yetadi. Urgʻochi askarida har 2 – 2,5 
oyda tuxum qoʻya boshlaydi.

---

QIL BOSHLI GIJJA
Trixotsefalyoz (yun trichos qil, soch va
kephale — bosh) — qilbosh gijjalar
qoʻzgʻatadigan yuqumli kasallik. Gijjalar, 
asosan, yoʻgʻon ichakda parazitlik qiladi. 
Qilbosh gijja odam ichagida yillab (5 
yilgacha) yashashi mumkin. Urgʻochi gijja
qoʻygan tuxum tashqi muhitga najas orqali
tushadi. Gijja tuxumi tashqi muhitda 2 
haftada yetilib, lichinkaga aylanadi. 
Lichinkalar sogʻlom odamga sabzavot, meva
va suv orqali oʻtadi. Ular odam ichagida 30—
35 kunda yetiladi. Kasallikning asosiy manbai
bemor hisoblanadi. Koʻpincha u kasallik
boshlanishida hech qanday alomatlar
sezmasligi mumkin.

---

RISHTA
(Dragunculus medinensis)
Rishta — toʻgarak
chuvalchanglar (nematodalar) 
sinfiga mansub chuvalchang. 
Asosan, sut emizuvchilar terisi
ostida parazitlik qiladi, 
drakunkulyoz kasalligiga sabab
boʻladi. Tirik lichinkalar tugʻib
koʻpayadi. R. tropik va
subtropik mamlakatlarda
tarqalgan; Oʻrta Osiyoda baʼzan
yovvoyi yirtqich hayvonlarda
uchrab turadi.

---

Ovogelmintoskopiya
Ovogelmintoskopiya parazit gijjalarning (gelmintlarning) tuxumlarini aniqlash, Gelmintoskopiya deyilganda gelmintlarning
tana qismlarini yoki o'zlarimi aniqlash tushuniladi. Gelmintoskopiya va ovogelmintoskopiya gelmintozlarga tashxis
qo'yishuchun zarur. Bundan birinchi maqsad- davolash, ikkinchisi - gelmintozlarning oldini olishdir (profilaktikasi).
Dunyoda birinchi bo'lib K. 1. Skryabin gelmintozlarning davolash va kasallikning oldini olish choralarini ishlab chiqqan. 
Buni K. I. Skryabin degelmintizasiya deb atadi. «Degelmintizasiya-bu gelmintlardan saqlanish emas, balki ularga qarshi
faol holda kurash, shuningdek, gelmintlar bilan kurashibgina qolmay, balki ularning hamma ta- raqqiyot davrlarida bu
kasallikni qo'zg'atuvchilariga qarshi kurash olib borishdir. De- vastasiya-gelminming biologik tur sifatida ma'lum bir
hududda yoki butun Yer sharida yo'q qilishdir.
Ovogelmintoskopiya va gelmintoskopiya usullarini qo'llash uchun gelmintozlar bi- lan kasallangan bemor axlati, siydigi, 
balg'ami, qoni, o'n ikki barmoq ichak suyuqligi. mushaklari va boshqalar tekshiriladi.
Odatda, bemor axlatini tekshirish ko'p qo'llaniladi, chunki chuvalchanglarning ko'pchiligi odamning ichagida yoki ichak
bilan bog'langan organlarida parazitlik qi- ladi va ularning tuxumlari axlat orqali tashqariga chiqadi. Axlat, odatda, 
makroskopik, so'ngra mikroskopik usul yordamida tekshiriladi. Makroskopik usul yordamida axlatda chuvalchanglar o'zi
(ostritsa, trixinelia) yoki boshchalari, yetilgan bo'g'imlari aniqlana di. Mikroskopik usul asosiy usul bo'lib, axlatda
gelmintlarning tuxumlari va lichinkala- rini aniqlashga yordam beradi.
Ovogelmiatoskoplyaning mikroskopik usullari:
1. Nativ surkash usuli. Bu eng oddiy usul bo'lib, lekin kam natija beradi. Bir tomchi glitserinning 50% li suvdagi eritmasini
buyum oynasiga tomiziladi, so'ng no'xat kat- taligidagi axlatni yog'och tayoqcha bilan olib glitserin eritmasiga yaxshilab
aralashtiri- ladi. Axlat surkalgan buyum oynasi qoplagich oynacha bilan yopilib, mikroskop ostida tekshiriladi.
2. Cho'ktirish usuli (Teleman usuli). Axlatning besh joyidan no'xat kattaligida na- muna olinib, probirkaga solinadi, ustidan
kuchli xlorat kislotasi va unga teng miqdorda efir quyiladi, so'ngmn shisha tayoqcha bilan yaxshilab aralashtiriladi. Hosil
bo'lgan ara- lashma qil elakda suzilib, probirkalarga quyiladi va 1 daqiqa sentrifugada aylantiriladi. Natijada probirkalarda
uchta aniq qatlam hosil bo'ladi: ustki qatlamda erigan yog', o'r- tada kislotada erigan oqsil moddali qavat va pastki
qatlamda erimagan moddalarning

---

BOG`IMOYOQLILAR(Arthropoda)
