1. So‘z birliklarning lingvistik va madaniy xususiyatlari

Kirish
1. So‘z birliklarning lingvistik va madaniy xususiyatlari
1.1 Kontekstli aniqlangan so'z lingvokulturologik tadqiqotlar namunasi sifatida
1.2 Kumush asr she’riyati til va madaniy tavsiflar obyekti sifatida
1.3 Lingvokulturologiyada shaxs madaniyati: istiqbollarning namoyon bo'lishi va aks etishi.
1.4 Tarjima transformatsiyalari so'zlar va frazeologik birliklarning lingvomadaniy qiymatini tushunish vositasi sifatida
2. Frazeologik birliklarning lingvistik-madaniy jihati tarjima obyekti sifatida
2.1 Semantik xususiyatlari bo'yicha shaxs xususiyatlari (frazeologik birliklar asosida)
2.2 Frazeologizmlar tarjimada parafraza komponentlari sifatida (ingliz va rus tillari materiallari bo'yicha)
2.3 Tarjima matnlardagi frazeologik ekvivalentlar: mazmuni va tuzilishi
2.4 Ingliz va rus so'zlarining milliy va madaniy o'ziga xosligi (qiyosiy jihat)
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxat


Kirish.
An'anaviy yo'naltirilgan tilshunoslikda endi fanda ildiz otgan vositalar va usullar bilan hal qilib bo'lmaydigan, matn tilshunosligini o'rganishning sinkretik mantiqiy-lingvistik, psixolingvistik, sotsiolingvistik usullaridan foydalanishni talab qiladigan shunday muammolar va vazifalar doimiy ravishda qo'yiladi va shakllantiriladi. Bizning fikrimizcha, lingvokulturologiya alohida tahlil sohasi sifatida aynan shunday savolni shakllantirish orqali hayotga tatbiq etilgan. Zamonaviy til fanini insonparvarlashtirish kommunikativ shaxs, nutqni so'zlash va idrok etish bilan bog'liq muammolarni ko'rsatadi. Shunday qilib, bu erda boshlang'ich nuqta lingvistik shaxsni "nutq asarlarini yaratish va idrok etishni belgilovchi inson qobiliyatlari va xususiyatlarining kombinatsiyasi sifatida" tushunishdir (Yu.N.Karaulov).
Fanning dinamik mavjudligini tahlil qilish dolzarb, juda murakkab va ma'lum bir tarixiy davrda ba'zi til o'zgarishlarining asoslanishini va boshqalarga yo'l qo'yib bo'lmasligini aniqlash uchun yaxlit mezon tizimini ishlab chiqishni talab qiladi. Til haqidagi ilmiy ma’lumotlar (boshqa fanlar ma’lumotlari bilan bir qatorda) va ular asosidagi uslubiy tamoyillar insonning ilmiy dunyoqarashini, uning tilning qanday ishlashi haqidagi tushunchasini shakllantiradi; ular insonparvarlik tarbiyasining asosi, shaxs til madaniyatining asosi bo‘lib xizmat qiladi. Shu bilan birga, til madaniyati tushunchasi tilning qadriyat, madaniyat hodisasi va atributi sifatidagi ahamiyati tushunchalari bilan uzviy bog'liq bo'lib, uning tashuvchisi muloqotda ishtirok etuvchi shaxsdir. Tilning madaniy ahamiyati, uning inson ongi orqali o'tgan dunyoning, butun inson hayotining tasvirini aks ettirishini tushunish,
Shaxsning til madaniyati "til madaniyati" va "nutq madaniyati" hodisalarining o'zaro ta'sirida shakllanadi. U yozma va og‘zaki nutq me’yorlarini, tizimning semantik va ekspressiv imkoniyatlarini bilish, klassikaga mansub ibratli badiiy, publitsistik va boshqa ayrim ritorik matnlarni o‘rganishga asoslanadi.
Til vositalarini tahlil qilishda lisoniy shaxsning badiiy tafakkuri, badiiy didi rivojlanadi. Nutq madaniyati ko`pgina komponentlar qatorida tilning ifoda vositalaridan foydalanish qobiliyatidir; lingvistik shaxsning xususiyatlari o'qilgan narsaning miqdori bilan emas, balki sifati bilan ham belgilanadi; yaratilgan nutqiy asarlarning xususiyatlari muntazam qayta ishlangan matnlarning asosiy xususiyatlari bilan belgilanadi.
Tilshunoslar, psixologlar, etnograflarning lingvistik shaxs muammolariga, jumladan, uning lingvistik va madaniy xususiyatlari nuqtai nazaridan doimiy va jiddiy e'tiboriga qaramay (Yu.D.Apresyan, M.M.Baxtin, V.P. Belyanin, N.A.Berdyaev, G.I.Bogin, G. A. Bondarev, L. Yu. Buyanova, E. M. Vereshchagin, B. M. Gasparov, N. L. Greidina, L. A. Isaeva, V. I. Karasik, Yu. Karaulov, V. G. Kostomarov, G. P. Nemets, S. P. Mamontov, Yu. toʻliqlik darajasi va oʻziga xosligi. Til shaxsining lingvistik va madaniy xususiyatlarining qat'iy tavsiflangan tizimining yo'qligi har bir alohida holatda uning tarkibiy qismlarini aniqlash va tushunishga yordam bermaydi. Aftidan Zamonaviy nazariy tilshunoslikning lingvistik shaxs muammolarini an'anaviy grammatik vositalar bilan hal qilishga urinishlari istiqbolli emas, chunki bu tuzilmaning mazmuni va aksiologik mohiyatini faqat ularni kompleks qamrab olish, ya'ni bunday bilim sohalarining ta'sirini hisobga olgan holda ochish mumkin. tilshunoslik va madaniyatshunoslik, psixolingvistika, sotsiolingvistika, etnolingvistika va birinchi navbatda lingvokulturologiya kabi. Tilshunoslik fanida ko'rsatilgan muammolarni batafsil o'rganish amalga oshirilmagan, bu esa ushbu ishning dolzarbligini belgilaydi. Ishning ilmiy yangiligi lingvistik shaxsning lingvokulturologik tavsiflarining maqomini uning boshqa xususiyatlari qatorida aniqlashda, rus til shaxsining milliy, ijtimoiy va siyosiy jihatlarini, ularning o'zaro ta'siri va o'zaro ta'sirining o'ziga xos xususiyatlarini aniqlashdan iborat.
Tadqiqot ob'ekti tarixiy nuqtai nazardan, badiiy matndagi milliy tafakkur xususiyatlari nuqtai nazaridan til shaxsidir.
Tadqiqot predmeti, birinchidan, lisoniy shaxsning o‘ziga xos xususiyatlarini belgilovchi so‘z va frazeologik birliklarning lingvomadaniy xususiyatlari, ikkinchidan, so‘z va frazeologik birliklarning lingvomadaniy qiymatini anglash vositasi sifatidagi tarjima transformatsiyalaridir.
Ishning asosiy maqsadi til hodisalariga lingvokulturologik yondashishda lisoniy shaxsning shakllanish o‘ziga xosligi va kompetensiya sohalarini belgilovchi axloqiy jihatlarni ko‘rib chiqishdan iborat. Shu munosabat bilan dissertatsiya tadqiqotining aniq vazifalari qo'yiladi:
1) lingvokulturologiyaning mahalliy lingvistik va falsafiy an'analardagi o'rnini aniqlash va uning shakllanish manbalarini aniqlash;
2) nasriy va she’riy matnlarning o‘ziga xos xususiyatlarini ularning lingvomadaniy xususiyatlariga ko‘ra oydinlashtirish;
3) lisoniy shaxsning lingvokulturologik xususiyatlarini fazo-zamon xususiyatlari nuqtai nazaridan tavsiflash;
4) rus milliy xarakterining tarkibiy qismlarini ularning lingvistik va madaniy xususiyatlari bo'yicha ifodalash;
5) ingliz tilidan rus tiliga tarjima qilishda so‘z va frazeologik birliklarning lingvokulturologik xususiyatlarini hosil qilish;
Tadqiqot uchun material 19-20-asrlar rus va ingliz adabiyotining prozaik va she'riy adabiy matnlari, diniy, nasroniy, pravoslav mavzulari matnlari edi. Pravoslav dini inson faoliyatining boshqa sohalari bilan o'zaro munosabatda rus madaniyatining ajralmas qismi hisoblanadi. Tahlil qilish uchun muallifning lingvistik shaxs sifatidagi xususiyatlari juda aniq namoyon bo'lgan matnlar tanlandi va ularning tarkibiy qismlarining lingvokulturologik parametrlari ko'rib chiqilayotgan nutq asarlarining mantiqiy-semantik va pragmatik tuzilmalarini shakllantirishdagi rolini aks ettiradi. muallif va o'quvchining lingvistik shaxsiyati. Badiiy va diniy matnlar bo‘yicha tuzilgan kartoteka 6,5 ​​mingga yaqin banddan iborat. Til shaxsining lingvokulturologik jihatini tashkil etuvchi lingvistik shakllanishlarni sinxron tahlil qilishning tavsifiy va qiyosiy usuli asosiy tadqiqot usuli sifatida tanlandi; lingvistik shaxsning lingvistik va madaniy maqomini belgilovchi til birliklarini funksional tahlil qilish usuli. O'rganilayotgan so'zlar va frazeologik birliklarni tanlashda lingvistik kuzatish usullari qo'llaniladi, ularda lingvistik shaxsning xususiyatlari lingvomadaniy tavsiflarning predmeti bo'lishi mumkin bo'lgan darajada namoyon bo'ladi. Kontekstual tahlil usullaridan diniy-badiiy matnlarning muallif obrazi va o‘quvchi qiyofasini shakllantirishdagi lingvistik va madaniy ahamiyatini aniqlashda foydalaniladi; tasniflash va tizimlashtirish - ingliz va rus tillaridagi so'zlar va frazeologik birliklarning milliy-madaniy xususiyatlarini aniqlashda; komponentli tahlil usullari - taqqoslanayotgan tillarda vaqt va makonning lingvistik aks ettirish usullarini aniqlashda; statistik xarakteristikalar usullari - lingvistik shaxsning germenevtik talqini turlarini olishda. Turli lingvofalsafiy tushunchalar, lingvistik shaxsning talqinlari ularning lingvistik shaxsning real tabiiy-lingvistik xususiyatlariga muvofiqligi prizmasi orqali ko'rib chiqiladi.