1. Suyaklaring joylashishi,shakli va vazifasi bo`yicha klassifikatsiyasi

130.Embrionda qon aylanishi,tugilgandan keyingi o’zgarishlar 

Ona qoni bachadon arteriyasi (aa. uterinae) orqali yo’ldoshga kirib undan homilaning kindik 

venasi (v. umblicalis) orqali pastdan yuqoriga ko’tariladi.Kindik venasi jigarga kelganda 2 ga 

bo’linadi :1-si o’ng tomondagisi darvoza venasiga ,2- vena nayi-ductus venosus(Arantii) 

to’g’ridan to’g’ri pastki kovak venaning oxirgi qismiga yo’naladi.Natijada ona tomonidan v 

umblicalis orqali kelayotgan arterial qonning 1 qismi jigar orqali,2 qismi pastki kavak venaga 

tushib embrionning o’zidan yig’ilgan venoz qon bilan qo’shilib aralashadi va yurakning o’ng 

bo’lmachasiga quyiladi.Pastki kavak venadagi valvula v. cavae inferioris nomli klapan orqali 

qonning oz qismi ostium atrioventriculare dextrumdan yurak o’ng qorinchasiga o’tadi.Aralash 

qonning ko’proq qismi bo’lmachalararo to’siqdagi oval teshik (foramen ovale) orqali chap 

bo’lmachaga undan chap qorinchaga o’tadi va aorta orqali butun tanaga tarqaladi.Bosh ,bo’yin 

,qo’llar yuqori kavak vena qoni bilan taminlangani uchun yaxshiroq rivojlanadi(aralashmagan 

qon bo’lgani uchun) O’ng qorinchaga tushgan qon truncus pulmonalis orqali o’pkaga boradi 

lekin o’pka ishlamagani uchun kam boradi va shu qonning kam miqdori o’pka venasi orqali 

yurakning chap bo’lmachasiga quyiladi,ko’proq miqdori truncus pulmonalisdan ductus 

arteriosus(Botalli) orqali aortaga quyiladi.(qon 2- marta aralashadi)Bu qon tananing pastki 

qismlarini O

2

 bn taminlaydi.Embrionning ichki yonbosh arteriyasining tarmog’i bo’lgan kindik 

arteriyalari(aa. Umblicales) venoz qonni yo’ldoshga olib boradi.Tozalanib arterial qonga aylanib 

yana v umblicales orqali embrionga qaytadi. 

Tug’ilgandan keyingi o’zgarishlar 

Bola tug’ilgach kindigi kesiladi va uning qonida CO

2

 ko’payib nerv tizimini qo’zg’atadi va 

o’pkalar orqali nafas olish boshlanadi.So’ngra ductus arteriosus Botalli 8-10 kunda puchayib 

shu nomli boylamga aylanadi,ductus venosus Arantii teshiksiz fibroz boylam Lig. Venosum 

arantiiga aylanadi,kindik arteriyalari 2-3 kunda Lig. Umblicalia mediale, lig. Teres hepatisga 

aylanadi.Kichik qon aylanish doirasi ishga tushgach bo’lmachalar orasidagi  for. ovale 

berkiladi(bo’lmachalar orasidagi bosim tenglashganligi sabab)Bazan u berkilmay tug’ma 

porogga sabab bo’lishi mumkin.Bu kasallik duc. Arteriosus Botalli ning bitmay qolishidan ham 

kelib chiqishi mumkin.