1. Tayanch-xarakat apparatiining ahamiyati va vazifasi. Odam skeletinnig umumiy tuzilishi va yosh xususiyatlari

parta, stol-stullarda oyirishi kerak. O‘quvchilar parta, stol-stulda o'tirganda 
quyidagi qoidalarga rioya qilishi zarur: o’tirganda gavdasi tik, yelkalari bir tekisda, 
beli stul (parta) suyangichiga suyanib tursin, oyoqlari tizza bo'gimida to‘g‘ri 
burchak hosil qilib bukilsin, oyoq kaftining hamma yuzasi polga baravar tegib 
tursin, ko‘krak büan parta qirrasi orasida 10 sm. ga yaqin masofa bo‘lsin.
Yurganda boshni tik tutib, o‘rtaclia qadam tashlash, lapanglab, bir qo’ni 
chontakka solib, qiyshayib yoki uyalib, engashib yurmaslik, mehnat darsida gavda 
holatini, mehnat turini tez-tez o‘zgartirib turishl kerak. Bolalar va o'smirlarda 

---

ko‘pincha tovuq ko‘krak, etikdo‘z ko'kragi, skoliozning turli shakllari, yassi 
oyoqlik, muskullarni yetarli rivojlajimasligi, bo‘g‘imlarning kasallanishi kabi 
nuqsonlar tufayli qadqomat buziladi. Bola yoki o'smirni oyoq kiyimining tor yoki 
keng bo‘lishi ham qad-qomatning buzilishi sabab bo‘lishi mumkin.
Bolaning tunda uxlashiga ham e’tibor qaratish lozim. Bola gadasini 
to‘g‘rilab tekis joyda, biroz qattiq o‘rin ko‘rpada uxlashi kerak. Ba’zi bolalar 
gujanak bo‘lib uxlaydilar. Bunday holat ham qad-qomatga ta’sir qiladi bolalar va 
o‘smirlar qad-qomatni to‘g‘ri shakllanishiga yordam beradigan jismoniy mashqlar 
bilan shug‘ullanishga yoshlikdan o‘rgatish lozim. Masalan: gimnastika, suvda 
suzish, valeybol, turnirda tortilish va boshqalar.
Qad-qomatning buzilishidan faqat odamning ko‘rinishi o‘zgarmasdan, balki 
u ichki organlar (o‘pka, yurak, jigar, buyrak, oshqozon va ichak kabilarning) 
rivojlanishi va funksiyasiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bunday odamlar jismoniy 
mehnat qilganida, jismoniy tarbiya va sport bilan shug'ullanganida nafasi qisadi, 
yurak urishi tezlashadi, tez charchaydi.
Qad-qomatning shakllanishi 18 yoshgacha davom etadi. Shuning uchun shu 
yoshgacha o'smirlar yuqorida ko‘rsatilganlarga amal qilsalar ularning qad-
qomatlari to‘g‘ri va chiroyli bo‘hb shakllanadi.
Bolani 
qad-qomati 
to‘g‘ri shakllanishini ota-onalar, o'qituvchilar, 
tarbiyachilar tizimli ravishda kuzatib borishlari, turli chora-tadbirlarni amalga 
oshirishlari lozim.