1-tema. Akademiyalıq jazıw. Jazba hám awızeki stil hám onıǹ ózgeshelikleri. Ólshem túsinigi. Til stilleri Jobası

4.Ádebiy til normaları
Til mádeniyatı ádebiy tildiǹ jaratılıwı mádeniy quraldan durıs, orınlı paydalanıw lazım degen talaptı ortaǵa qoyadı. Bul talap ádebiy til ushın norma dep qabıllanǵan til qurallarına, qaǵıydalarǵa ámel qılǵan halda sóylew hám jazıw menen baylanıslı. Norma - til qurallarınan durıs paydalanıw qádeleriniń jıynaǵı. Al ádebiy norma -tildiń leksikalıq, morfologiyalıq, sintaksislik elementleriniń ishinen jámiyetke xızmet etiw ushın eń qolaylı hám durıs dep tańlap alınǵan til qurallarınıń jıynaǵı.
Búgingi kúnde qaraqalpaq ádebiy tiliniń bir qansha islengen belgili dárejede bir qálipke salınǵan normaların tómendegishe kórsetiw múmkin: 1.Leksika-semantikalıq normalar. 2.Orfoepiyalıq norma. 3.Akcentolologiyalıq (sóz hám sóz formalarında páttiń durıs qoyılıwı) normalar. 4.Fonetikalıq norma. 5.Grammatikalıq (morfologiyalıq hám sintaksislik) normalar. 6.Sóz jasalıw normaları. 7.Orfografiyalıq norma. 8. Grafikalıq (jazıw) norma. 9. Punktuaciyalıq norma. 10.Stillik norma. Demek, ádebiy tildiń ómir súriwi ushın normalardıń bolıwı shárt.
Fonetikalıq norma. Fonetikalıq norma qaraqalpaq tiliniń ámeldegi álipbe sisteması, jańa álipbege ótiw mashqalaları hám sol mashqalalardı joq etiw, sheshiw menen baylanıslı. Házirgi kúnde jańa latın álipbesine ótiw menen baylanıslı bolǵan mashqalalar júzege kelip atır. Olardı tártiplestiriw máseleleri kún tártibinde turıptı. Bul álbette oqıw hám oqıtıwdıń túrli basqıshlarında jańa álipbege ámel etiw, onı úyreniw menen baylanıslı bolǵan sabaqlıq hám qollanbalar dóretiw, ilim, texnika tarawlarında, is júrgiziwde bul álipbege ótiw máselelerin óz ishine aladı.
Orfografiyalıq (imla) norma. Orfografiyalıq norma fonetikalıq normanıń dawamı esaplanadı. Fonetikalıq norma tildegi sesler menen baylanıslı táreplerge ámel etse, orfografiyalıq normada tilde kópshilik tárepinen sanalı túrde qabıl etilgen, ózine tán imla qádelerine iye bolǵan norma túsiniledi. Tildegi dawıslı hám dawıssız sesler imlası, túbir hám qosımtalar, qospa, jup qısqarǵan sózler imlası, buwınǵa bóliw, bas háriplerdi jazıwda imla normalarına ámel etiledi.