1-tema. Auditke uliwma sipatlama

1.6. Auditorlıq iskerliginiń rawajlanıw basqıshları

Auditorlıq iskerligi óziniń rawajlanıw tariyxında 3 túrdegi rawajlanıw basqıshınan ótken, olar:

1. Tastıyıqlawshı audit – bunda tiykarınan esap registrleri hám hújjetler tekserildi.

2. Maqsetli sistemalı audit – bul basqıshta operaciyalardı qadaǵalaw sistemasın baqlaw múmkinshliigi jaratıldı.

3. Táwekelshilikke tiykarlanǵan audit – sistemanı qadaǵalawshı adamlar tárepinen qabıl etilgen basqarıw qararlarına (sheshimlerine) baha beriledi.

Maqsetli sistemalı audit qáliplesiwi menen auditorlar ishki qadaǵalaw arqalı ekspertiza ótkeriwdi basladı. Bunıń nátiyjesinde sol nárse dálillendi, eger ishki qadaǵalaw sisteması jaqsı shólkemlestirilgen bolsa, qáte hám kemshiliklerdi anıqlaw ushın tekseriwler ótkeriwge hesh qanday qajet qalmaydı.

Táwekelshillikke tiykarlanǵan audit jalpı yamasa tańlaw tiykarında ótkeriletuǵın tekseriw bolıp, ol kárxana iskerligi sharayatınan kelip shıǵadı hám tiykarınan tar sheńberdegi obyektlerdi tekseriw menen juwmaqlanadı.

Mámleket organlarınıń auditorlıq iskerligine qatnası hár túrli. Máselen, AQSh hám Ullı Britaniyada auditorlıq shólkemleri ǵárezsiz bolıp, olar auditorlardı ózleri tayarlap, olardıń óz wazıypaların hújdan menen, hadallıq penen orınlawın qadaǵalap baradı. Basqa Evropa mámleketlerinde auditorlıq iskerligi húkimet organları tárepinen shólkemlestiriledi.

Bazardıń keńeyiwi menen auditorlıq firmaları kórsetetuǵın xızmet túrleri hám kólemi de kóbeyip barmaqta. Kóplegen firmalar ádettegi buxgalteriyalıq esapqa tiyisli másláhátler hám xızmetlerden tısqarı salıqqa tartıw, basqarıw iskerligi hám maǵlıwmatlardı alıw texnologiyası, marketing, materiallıq óndiris rezervlerin bahalaw, bank hám qamsızlandırıw boyınsha da xızmet kórsete basladı.