1. Temirbeton elementlarida kuchlanish va deformasiyalanish holati

I
l l bosqich elementning sinishi (buzilishi) bosqichidir. Bunda b 
e to
n n in g siqilish zonasidagi k u ch lan ish lar epyurasi plastik 
deform asiyalar evaziga egrilashadi. 
Betonning siqilish zonasidagi 
kuchlanish Rbl ga, arm aturadagi kuchlanish Rs yoki ctvga tenglashadi. 
C ho'zilish zonasidagi yoriqlar kattalashadi, to 'sin bikirligi kamayadi, 
solqilik tez o'sib borib, to 'sin sinadi.
Ill bosqichda to'sinning sinishi cho'ziluvchi arm aturaning miqdoriga va 
m exanik xossalariga bog'liq. Bunda ikki hoi bo'lishi mumkin.
I ho
l. Agar to 'sin o 'z m e’yorida arm aturalangan b o 'lsa, sinish c 
h
o 'z ilg a n a rm a tu ra to m o n id a n b o sh la n a d i. A rm atu rad a g i 
k
u c h la n ish oqish chegarasiga etg an d a, a rm a tu ra n in g plastik 
d efo rm
asiyasi va to 'sin n in g solqiligi tez o 'sib b oradi, buning 
o q ib atid a b eton ning siqilish zonasidagi k u c h la n ish m
ustahkam lik 
c h
e g ara sig a y etad i va b e to n y em irilad i. E m irilish eguvchi 
e
le m e n tla rg a d e fo rm atsiy a n in g b ir te k is o 's ib b o rish b ilan 
xarakatlanadi. Shunday qilib, tem
irbeton elem enti sinishidan ilgari, 
u n d a « p lastik s h a rn ir» h o sil b o 'la d i, bu k e s im d a b e to n va
arm a tu ra d ag i k u ch lan ish chegaraviy qiy m atg a e rish ad i. Bunga
a so slan ib (A. F. Loleyt taklifiga k o 'ra ), yuk k o 'ta rish qobiliyati
b o 'y ic h a hisoblash fo rm u lalarini statik an in g m u v o zan at sh a rtla ri- 
d a n foydalanib chiq arsa b o 'la d i.
II ho
l. Egiluvchi elementlarda cho'ziluvchi arm aturaning miqdori m 
e’yoridan k o 'p b o 'lsa , em
irilish betonning siqilish zonasidan 
boshlanadi, bunda cho'ziluvchi arm aturadagi kuchlanish chegaraviy 
qiymatga yetib bormasligi mumkin. U holda arm aturadagi cho'ziluvchi 
kuchlarning miqdori oqish chegarasiga yetmasligi m um kin. N atijada arm
aturaning m ustahkam ligidan to 'liq foydalanilm aydi.
Tekis yuklangan tem
irbeton to'sinning uzunligi bo'yicha turli 
m om entli kesimlarida bir vaqtning o'zida kuchlanish deformasiyalanish 
holatining uchala bosqichini kuzatish mumkin (2.2-rasm ).
Buzuvchi zo'riqishlar ham da chegaraviy holatlar usulining zamirida III 
bosqich yotadi. Ushbu bosqich konstruksiya elementlarini chegaraviy 
holatlarining 1 guruhi bo'yicha hisoblashda asosiy bosqich sanaladi.