1. Yengil atletika sport turin xakamlik paydo bo’lishi va rivojlanishining asosiy bosqichlari

Hakamlar jamoasi tarkibi
1. Har bir muayyan musobaqada hakamlar jamoa-sining BHJ a’zolarini lavozimlariga ko‘ra, hakamlar guruhlarini (xizmatlarini) vazifasi va soniga ko‘ra, ulardagi hakamlar soniga ko‘ra, shuningdek, xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarni lavozimlari hamda sonlariga ko‘ra ularning tarkibini tuzish musobaqaning dasturi va darajasi, ishtirokchilar soni hamda SB xususiyatlariga bog‘liq.
2. Har xil tur va darajadagi musobaqalarning hakamlar jamoalari miqdoriy tarkibi 2.2-jadvalda keltirilgan.
Har bir muayyan musobaqa uchun hakamlar soni quyi-dagicha aniqlanadi:
– stadionda (manejda) o‘tkaziladigan musobaqalarda sakrash va uloqtirishlar bo‘yicha guruhlarning zarur miqdo-rini, shuningdek, shamol tezligini o‘lchash bilan bog‘liq turlar miqdorini hisobga olgan holda;
– musobaqalar stadiondan tashqarida – katta yo‘llarda o‘tkazilganda, katta yo‘llar, start hamda marralar sonidan kelib chiqib. «Izohlar» ustunida mazkur vaziyat qanday holatlarda qo‘llanilishi ko‘rsatilgan.
1-10 № – stadiondan tashqari musobaqalarda bir katta yo‘lda, bir start o‘rnida, bitta marrada hakamlar soni:
7-№ – fotomarra guruhidagi hakamlar soni, jumladan, muvofiqlashtiruvchi hakam lar soni (stadionda yoki manejda musobaqalar o‘tkazilganda);
11-14 № – sakrash va uloqtirishlarda bir guruhdagi hakamlar soni;
15-№ – bitta shamol tezligini o‘lchovchi asbobni qo‘llaydigan hakamlar soni;
16-№ – apellyasion jyuri a’zolarining soni (uning tarkibiga kiruvchi texnik xodimdan (musobaqalar noziri) tashqari.
2.2.3. Musobaqalarni o‘tkazish uchun jalb qilinadigan xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar:
– vrachlar, hamshiralar,
– musobaqa o‘tkaziladigan joy, jihozlar va asbob- uskunalarni tayyorlash hamda hakamlar ishiga yordam berish uchun ishchilar,

2-jadval

Hakamlik lavozimlarining nomlari	Musobaqalar darajalari									Izoh-lar
	Birinchi					Ikkinchi		Uchinchi
	Xalqaro			Umumrespub-lika
	stad. (ma-nej)	stad. tashq.	stad. (ma-nej)		stad. tashq	stad. (ma-nej)	stad. tashq.	stad. (ma-nej)	stad. tashq.
Menejer (bosh hakam)lar jamoasi
Bosh hakam	1	1	1		1	1	1	1	1
Bosh kotib	1	1	1		1	1	1	1	1
Texnik vakil (nozir)	1-2	1-2	1		1	1	1	–	–
Menejer (bosh hakam) muovinlari:
– birinchi	1	1	1		–	–	–	–	–
– texnik ta’minot bo‘yicha	1	1	1		–	1	–	–	–
– hakam xodim bo‘yicha	1	1	1		1	1	–	–	–
– stadionda (manejda) yugurish (yurish) bo‘yicha	–	–	1		–	1	–	–	–
– stadion (manej) zonalari bo‘yicha	–	–	2-3		–	2	–	–	–
– stadiondan tashqaridagi musobaqalar bo‘yicha	–	–	1		–	1	–	–	–
– ko‘pkurashlar bo‘yicha	–	–	1		–	1	–	–	–
– start – marra bo‘yicha	–	1	–		1	–	–	–	–
– axborot va marosimlar bo‘yicha	1	–	1		–	–	–	–	–
Bosh kotib muovini	2	1	1-2		1	–	–	–	–
Musobaqalarning katta vrachi	1	1	1		1	1	1	1	1
Referi:
– stadionda (manejda) yugurish (yurish) bo‘yicha	1	–	–		–	–	–	–	–
– sakrashlar bo‘yicha	2-3	–	–		–	–	–	–	–
– uloqtirishlar bo‘yicha	2-3	–	–		–	–	–	–	–
– ko‘pkurashlar bo‘yicha	1	–	–		–	–	–	–	–
–stadiondan tashqarida yugurish (yurish) bo‘yicha	1	1	–		–	–	–	–	–
Masofa boshlig‘i	1	1	1		1	1	1	1	1	1
Musobaqalarni umumiy tashkil qilish xizmati rahbarlari:
– musobaqa o‘tkazish joylari va asbob-uskunalarni tayyorlash	1	–	1		–	–	–	–	–
– hakamlik texnikasi va aloqa (SIA)	1	–	1		–	–	–	–	–
– startgacha tayyorgarlik	1	–	1		–	–	–	–	–
– tartibni saqlash (komendant)	1	1	1		1	–	–	–	–
Apellyasion jyuri:	2-4	2-4	2		2	–	–	–	–	16
Kotiblar:
– asosiy kotibiyat	8-12	4-8	8-12		4-8	3-5	2	2-3	1-2
– yugurish bo‘yicha marrada	2-3	1-2	2-3		1	1	1	1	1	2
– avtomatik vaqt o‘lchash (foto-marrada)	1	1	1		1	–	–	–	–
– sakrash va uloqtirish bo‘yicha guruhlarda	2	–	2		–	1	–	1	–	11
– ko‘pkurashlar bo‘yicha	1	–	1		–	–	–	–	–
– sportcha yurish texnikasi bo‘yicha	1	1	1		1	1	1	1	1	10
Sport turlari bo‘yicha guruh-lardagi hakamlar:
– startyorlar	4	1	4		1	2	1	2	1	3
– startyorlar yordamchilari	3	3	2		2	1	1	1	1	4
– masofada	11-16	15-20	11-16		15-20	5-9	8-10	4	5-8	5
– vaqt o‘lchovchilar	10	3	10		3	8	2	6	2	6
– avtomatik vaqt o‘lchashda	3	1-2	3		1-2	–	–	–	–	7
– marrada	9	3	9		3	7	3	6	2	8
– oraliq vaqt	2-3	1-2	–		–	–	–	–	–
– sportcha yurish texnikasi bo‘yicha	6-7	9-11	6-7		9-11	5-6	7-8	3-4	4-5	9
– sakrashlar bo‘yicha	5-6	–	5-6		–	4	–	3	–	12
– uloqtirishlar bo‘yicha	6-7	–	6-7		–	4-5	–	3-4	–	13
– shamol tezligini o‘lchash bo‘yicha	1-2	–	1-2		–	–	–	–	–	15
Musobaqalarni umumiy tash-kil qilish guruhlari (xiz-matlari)dagi hakamlar:
– hakam xodimlar	2-3	1	2-3		1	2	1	–	–
– musobaqa o‘tkazish joylari, jihozlar va asbob-uskunalar tayyorlash	3-5	2	3-5		2	2-3	1-2	1-2	1	10
– hakamlik texnikasi va aloqa (HAA)	1-2	1	1-2		1	–	–	–	–
– ishtirokchilarni tayyorlash	4-6	2	4-6		2	1-2	2	–	–
– radioaxborot	4	2	3		2	2	1	1	1
– axborotchi yordamchilari	3	1	2		1	1	1	–	–
– stadion axborot tablosi	4-5	–	4-5		–	–	–	–	–
– musobaqa o‘tkaziladigan joy-dagi tablolar	1	–	1		–	–	–	–	–	14
– mukofotlash	6-8	3	6		3	3	2	1	–
– tartibni ta’minlash (komen-dant)	5-6	4	5-6		4	3	1	–	–
– dispetcher	1-2	–	1		–	–	–	–	–
– doping nazorati	3-4	1	3-4		1	–	–	–	–

«Stadionda», «manejda» ustunlarida stadion yoki manej sport arenasida o‘tadigan musobaqalarni tashkil etish uchun zarur bo‘lgan hakamlar soni ko‘rsatilgan, bu musobaqalar dasturiga ayni paytda stadiondan tashqarida o‘tkaziladigan yugurish (yurish) bo‘yicha bellashuvlar ham kiritilgan, «stadionda tashqarida» ustunida stadionlardan butunlay tashqarida – katta yo‘llarda o‘tkaziladigan musobaqalar uchun (marafon, poygalar, krosslar, yurish) zarur hakamlar soni ko‘rsatilgan.