1. Yumush fe'l lari: ishladi, mehnat qildi, ter to'kdi va boshqalar

Birgalik nisbat
Fe'l o'zagidan ifodalangan harakatning bir necha shaxs tomonidan bajarilgaini ifodalaydi. Birgalik nisbat shakli unli bilan tugagan fe'l asosiga -sh, undosh bilan tugagan fe'l tugagan asosiga esa -ish qo'shimchasini qo'shish orqali hosil boʻladi : ishlashdi, kelishdi. Gaplashishdi.
Ba'zan birgalik nisbat qo'shimchasi fe'l yasovchi -la qo'shimchasi bilan yaxlitlanib, bir butunlikni hosil qiladi va murakkab qo'shimcha -lash qo'shimchasiga aylanadi, bunday holda fe'llar birgalik nisbatda emas, aniq nisbatda boʻladi. Masalan: gaplashmoq, bahslashmoq, hazillashmoq, tezlashmoq. Va boshqalar.
Bunda biz -lash murakkab qo'shimcha bo'lganini -la va -sh qo'shimchlarga ajratish orqali bilib olishimiz mumkin, ajratganimizda -la o'zi birga birikkan asos bilan birga ma'no anglatsa -lash murakkab qo'shimcha sanalmaydi va birgalik nisbatida keladi, ma'no anglatmasa -lash murakkab qo'shimcha sanaladi va aniq nisbatda keladi: Choyxonani ta'mirlashdi,. (ta'mir+la+sh)..
AGAR NISBAT QO'SHIMCHLARI FE'L ASOSIGA BIRDAN ORTIQ QO'SHILGANDA, ASOSGA QO'SHILGAN OXIRGI NISBAT SHAKLIGA QARAB QAYSI NISBATDA LIGI ANIQLANADI. Kiyin turildi( majhul nisbatda ).Keltirishdi (birgalik).
FE'LNNING VAZIFA SHAKLLARI.
Fe'llar gapda boshqa so'zlar bilan bog'lanib, kesim, ega , to'ldiruvchi, hol, aniqlovchi vazifasida kelishi mumkin. Buning uchun fe'l maxsus shakllarga ega boʻladi. Turli gap bo'laklari vazifasida kelishi uchun xoslangan fe'l shakllari fe'lning vazifa shakllari sanaladi
Fe'l larning to'rta vazifa shakllari mavjud:
1) sof fe'l shakli—kesim vazifasida;
2) harakat nomi shakli--ega, to'ldiruvchi vazifasida ;
3) sifatdosh shakli—aniqlovchi vazifasida;
4) ravishdosh shakli— hol vazifasida keladi.
SOF FE'L
Sof fe'l gap ichida fe'l-kesim vazifasini bajaradigan fe'l shaklidir. Sof fe'llar fe'lga xos boʻlgan barcha xususiyatga, ya'ni bo'lishli-bo'lishsizlik, o'timli-o'timsizlik nisbat, zamon, shaxs-son, mayl xususiyatlariga ega.:Men boraman. Bo'lishli, o'timsiz, aniq nisbatda, kelasi zamon, 1-shaxs, birlikda, xabar mayli, gapda fe'l-kesim.
HARAKAT NOMI
Fe'lning otga xoslangan shakli harakat nomi deyiladi. Ish harakatning bajarilish-bajarmasligi, harakat-holatning nomi kabi ma'noni bildiradi va otning shakl yasovchisini olib, unga xos sintaktik vazifani bajaradi.
Fe'l asoslariga -ish, -sh, -uv, -v, -miqdori qo'shimchalarini qo'shish yo'li bilan yasaladi:o'qish, yozish, o'quv,yozuv,olmoq.
Harakat nomi a yoki i unlisi bilan tugagan fe'l asoslariga -v qo'shimchasini qo'shilganda, a unlisi o unlisiga istiqomat unlisi u unlisiga aylanadi. Va shunday yoziladi: ishla+v=ishlov, tani+v=tanuv.Demak, harakat nomi qo'shimchasi qo'shilganda bir unli tovush boshqa bir unli tovushga aylanadi. Harakat nomi qo'shimchasi hisoblangan -moq qo'shimchasiga egalik qo'shimchasi qo'shilganda q undoshi g' undoshi ga almashadi :bormoq---barmog'i...
Harakat nomi bilan ifodalangan kesim tarkibida kerak, lozim, darkor, shart so'zlari bo'lganda, kesimni ega bilan moslashtiruvchi shaxs-son qo'shimchalari harakat nomiga qo'shiladi. Men o'qishim kerak;sen o'qishing--lozim, u o'qishi shart.
SIFATDOSH
Fe'lning sifatga xoslangan shakli sifatdosh deyiladi. Sifatdoshlar fe'l asoslariga -gan, -kan, -qan,-ydigan, -adigan, -yotgan, -aytgan, -(a) r qo'shimchalarini qo'shish yo'li bilan hosil boʻladi.
Sifatdoshlar shaxs va narsalarining belgisini bildirishi bilan sifatga o'xshaydi. Sifatlar shaxs va narsaning turg'un, barqaror belgisini ifodalasa, sifatdoshlar o'zgarish, harakat belgisini ifodalaydi. Solishtirsak: katta(sifat), daryo(sifatdosh) daryo. Sifatdosh fe'l singari ish-harakatni anglatib, zamon, nisbat, bo'lishli-bo'lishsizlikni bildiradi :qolgan-bo'lishli, o'tgan zamon, aniq nisbatda.
Sifatdosh quyidagi zamon shakllariga ega.
1) O'tgan zamon sifatdoshi-- -gan, -kan,-qan, qo'shimchalari yordamda hosil qilinadi:otgan, tikkan, chiqqan..
Bo'lishsiz shakli -mavjud yordamida yasaladi:borgan---bormagan.
2) Hozirgi zamon sifatdoshi ---hozirgi zamon sifatdosh sifatdoshi fe'l asoslariga --(a) yotgan, qo'shimchalarini qo'shish yordamida hosil qilinadi:yurayotgan,(mashina), kulayotgan (bola)....
3) Kelasi zamon sifatdoshi-, -ydigan, -(a) r, -adigan qo'shimchalarini qo'shish bilan yasaladi;boradigan (joy), o'qiydi gan(kitob), oqar suv... Sifatdoshning bo'lishsiz shakli fe'l lardagi kabi -ma qo'shimchasi yordamida yasaladi.
RAVISHDOSH.
Fe'lning ravishga xoslangan shakli ravishdosh deyiladi. Ravishdoshlar harakatning belgisini bildirishi bilan ravishga o'xshaydi. Ravishdosh ham ravish kabi fe'lga bog'lanib, uning belgisini bildiradi :solishtirsak;piyoda (ravish) keldi, shoshilib(ravishdosh) keldi. Ravishdosh fe'lga bog'lanib, ko'pincha hol boʻlib keladi:U yaylovda yayrab yoyotar edi.
Ravishdoshlar ma'no jihatdan holat, payt, maqsad, va sabab ravishdoshlarga bo'linadi.
1) Holat ravishdoshi :-bilan, -ib,-a, -v, -gancha,-kancha, -qancha qoshimchalar qo'shilib harakatni holatni bildiradi va qanday, qanday qilib ? so'roqlarga javob bo'ladi. yugurib kelmoq,kulgancha turmoq....
2) Payt ravishdosh: -b, -ib, -a, -y, -gancha, -kancha, -kuncha, -q uncha shakllari qo'shilib harakatni qay paytda sodir bo'lganini bildiradi va qachon, Qachongacha? so'rog'iga javob bo'ladi:musiqa tingach, ko'chadan chiqqach, u kelguncha, Guli chiqquncha..
3) Maqsad ravishdoshi; -fani, -kani, -qani, -gali qo'shimchalari qo'shilib, harakatning maqsadini bildiradi va nima maqsadda? So'rogiga javob bo'ladi; o'tirgandiki tashqariga chiqdi.
4) Sabab ravishdoshi:-b, -ib, -a, -y qo'shimchalarini qo'shish bilan hosil qilinadi va nima sababli? sorog'iga javob bo'ladi
FE'LLARDA MAYL SHAKLLARI.
So'z lovchi ning fe'ldanfe'ldan anglashilgan harakat-holatiga munosabatini bildirgan fe'l shakllariga mayl shakllari, shunday shakllar tizimiga esa mayl kategoriyasi deyiladi.
Fe'llarning to'rtta mayl shakli mavjud:1) xabar mayli; 2) buyruq-istak mayli; 3) shart mayli ; 4) maqsad mayli.