1. ЎЗбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Муҳокома учун саволлар: 
1. Касбга йўналтиришда ўқитувчи шахси, фан ўқитувчилари ва синф 
раҳбарининг фаолиятини изоҳланг. 
2.Ўқув муассасаларида касб танлашга йўллаш методларини тушунтиринг. 
3. Ўқувчиларни касбга йўналтиришда узвийлик қандай олиб борилади?. 
4. Касб қандай танланади?. 
Хулоса 
Шундай қилиб кўриб чиқилган масалалар мактабда ўқувчиларни касбга 
йўналтириш ишларини янада яхшилаш чораларини яратиш лозимлигини
англатади. Бу эса касбга йўналтириш ишининг мактаб системасидаги асосий 
масалалардан бири ҳисобланади. 
 
 
 
2 -§.  Касбга йўналтиришнинг тарбиявий йўналиши. 
Профессиограмма–одамларнинг 
касбий 
фаолиятини 
ўрганади 
профессологиянинг муҳим системаларидан биридир. Мутахассисликларнинг 
одамга, унинг психофизологиясига ва жисмоний хислатларига нисбатан 
қўядиган асосий талабларнинг таснифи, шунингдек мазкур касбий фаолияти 
шахсга мувоффақият ѐки мувоффақиятсизлик, қониқиш ѐки қониқмаслик 
келтирувчи олимлар профессиология вазифаларига киради. Меҳнатдан 
психологик жаҳатдан фойдаланиш ва кейинчалик амалий фаолиятда 
фойдаланиш учун мўлжалланган ишнинг аниқ турини комплекс тарзда, 
мунтазам ва кўп томонлама таснифлаш психологик - профессиограмма деб 
аталади.
Профессиограммалар ўқувчиларни турли касблар билан таништириш 
учун қўлланилади.
Касб психодиагностикасининг мақсади – мактаб ўқувчисининг шахсини 
ўрганишдир. Ушбу жараѐнда шахснинг ўзига хос хусусиятлари, мўлжаллари, 
қизиқишлари, талаб-эҳтиѐжлари, майиллари, қобилиятлари, ниятлари, касбий 
йўналишлари характерлари, темпераменти ва соғлигини ўрганишдир. Касбга 
йўналтириш ишларини амалга ошириш учун қуйидаги талабларни 
бажарилиши лозим:

Диогностик маслаҳат шахсни қизиқишлари, майиллари, қобилиятларини 
ўрганишга қаратилган бўлиб, бунда шахсни ана шу хусусиятлари унинг 
танлайдиган касбига мослигини аниқлаш; 

---

127 

Тиббий маслаҳатда – ўқувчининг соғлигини, унинг танлайдиган касбига 
нисбатан психологик хусусиятларини аниқлаш; 

Касб танлаш – мактабдан ташқари махсус лабораторияларда ва асосн ғоят 
қийин меҳнат шароитлари билан боғлиқ касблар бўйича амалга 
оширилади; 

Касб танлашдан мақсад – одамни меҳнатнинг аниқ турига яроқли ѐки 
яроқсиз эканини аниқлашдан иборат; 

Касбга мослашиш – касбга йўналтиришнинг якунловчи таркибий 
қисмидир. Касбга мослашиш – касбни тўғри танлашнинг асосий 
мезонларидан бири, касбга йўналтириш соҳасидаги бутун ишнинг 
самарадорлигига бахс беришдир; 

Касбий тарбиялаш – касбга йўналтириш системасининг асосий таркибий 
қисмларидан бири касбий тарбиялаш инсонпарварлик, касбий бурч ва 
шарафни, маъсулиятни, касбий ифтихорни, аҳлоқийликни ўз ичига олади. 
Ушбу талабларни бажариш билан бирга қуйидаги хатоликларга ҳам йўл 
қўйилади: 
Экскурсия – кўрсатмали таълим бўлиб, бунда ўқувчилар 
буюмларни, технологик ва меҳнат жараѐнларини, меҳнатни ташкил этилишини
ишлаб чиқариш жараѐнида ўрганади.