10- mavzu: budjet- soliq siyosati reja

10.2. 
Davlat xarajatlari, soliq va balanslashgan budjet 
multiplikatorlari.  
Qisqa muddatli davrda budjet-soliq siyosati davlat xarajatlari, soliq va 
balanslashgan budjet multiplikatorlari samarasi ta‘siri ostida bo`ladi.

---

ΔG ↑ → ΔE↑ (ΔEqΔC) → ↑ΔY(ΔY=ΔC x mg)  
Davlat xarajatlarining ΔG miqdorga o`sishi rejalashtirgan xarajatlarining ΔE 
miqdorda o`sishiga va umumiy xarajatlarning egri chiziq bo`yicha yuqoriga
surilishiga olib keladi. Bu vaziyatda yalpi ishlab chiqarish hajmi (ΔY) miqdorida 
o`sadi.
7-mavzuda ko`rganimiz singari xarajatlardagi ozroq o`zgarish daromadlardagi 
undan ancha katta bo`lgan, o`zgarishni keltirib chiqaradi va ΔY/ ΔE=1/(1-b) bo`ladi 
(22-rasm).
ΔY=ΔE x (1/(1-b))= ΔE x m  
Soliqqa tortish hisobga olinmaganda yopiq iqtisodiyot uchun davlat xarajatlari 
multiplikatori va ishlab chiqarishning muvozanatli hajmini quyidagi tenglamalar 
sistemasini yechish orqali topish mumkin:
10.1-rasm. Davlat xarajatlari o`zgarishining multiplikativ samarasi
1
  
Tenlamalar sistemasini Y uchun echib quyidagi natijani olamiz:
1  
Y = ---------- (a+I+G);  
1-b  
Bu yerda: 1/(1-b) – yopiq iqtisodiyotda soliqqa tortish hisobga olinmagan 
vaziyatda xarajatlar multiplikatori; (a+I+G) – avtonom xarajatlar;
b=MPC – istemolga chegaralangan moyillik bo`lib multiplikator miqdorini
belgilovchi asosiy omildir.
Soliqqa tortish hisobga olinganda iste‘mol funksiyasi o`zgaradi va C=a+b(1-t)Y 
ko`rinishni oladi. Bu tenglamani asosiy makroiqtisodiy ayniyatga qo`yib echsak, 
quyidagi natijani olamiz:
1
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 7 th edition. Harvard University. NY.: Worth Publishers, 2015
 
Y=C+I+G