10-bob. Moliyaviy natijalar hisobi mavzu bo’yicha atamalar

 

---

486 
§5. Favqulotda foyda va zararlar hisobi 
Favqulodda foyda-bu ko’zda tutilmagan, tasodifiy tusga ega bo’lgan hodisa 
yoki xo’jalik yurituvchi sub’yektning odatdagi faoliyat doirasidan chetga 
chiqadigan tusdagi muomalalar natijasida paydo bo’ladigan va olinishi kutilmagan 
foydadir. Bunga daromadlarning favqulodda moddalari yoki asosiy faoliyatdan 
olingan boshqa daromadlar bo’limida aks ettirilishi kerak bo’lgan o’tgan 
davrlardagi foyda kirmaydi. Favqulodda zararlar-bu xo’jalik yurituvchi 
sub’yektlarning odatdagi faoliyatidan chetga chiquvchi hodisalar yoki muomalalar 
natijasida vujudga keladigan va ro’y berishi kutilmagan odatdan tashqari 
xarajatlardir. Bunga favqulodda va davr xarajatlari tarkibida aks ettirilishi kerak 
bo’lgan o’tgan davr xarajatlari kirmaydi. U yoki bu moddaning favqulodda foyda 
yoki zararlar sifatida aks ettirilishi uchun u quyidagi mezonlarga javob berishi 
kerak: korxonaning odatdagi xo’jalik faoliyatiga xos emaslik; bir necha yil 
mobaynida takrorlanmasligi kerak; boshqaruv xodimi tomonidan qabul qilinadigan 
qarorlarga bog’liq emaslik. 
Tegishli moddalarni favqulodda xarajatlarga kiritish yoki kiritmaslik 
to’g’risida qarorlar qabul qilishda ishlar amalga oshiriladigan sharoitlarni ham 
hisobga olish lozim. Masalan, agar xo’jalik yurituvchi sub’yekt alohida iqlim 
sharoitlarida joylashgan bo’lsa, u holda-iqlim sharoitlariga bog’liq holdagi 
ishlamay turib qolishlar favqulodda deb baholanishi mumkin emas, chunki ushbu 
modda «bir necha yil mobaynida takrorlanmasligi kerak» mezoniga javob 
bermaydi. 
Favqulodda foyda va zararlar quyidagi tranzit schyotlarda aks ettiriladi: 
1. 9710-«Favqulodda foyda»; 
2. 9720-«Favqulodda zarar». 
Hisobot davrida korxona faoliyatida sodir bo’lgan favqulotda foyda va 
zararlar quyidagi buxgalteriya o’tkazmalari bilan rasmiylashtiriladi: 
1. Tabiiy ofatlar natijasida jihozlar va materiallar ortiqchaligining 
aniqlanishi: 

---

487 
Debet 0700-«O’rnatiladigan asbob-uskunalarni hisobga oluvchi schyotlar» 
schyotining ikkinchi tartibli sintetik schyotlari bo’yicha 
Debet 0800-«Kapital qo’yilmalarni hisobga oluvchi schyotlar» schyotining 
ikkinchi tartibli sintetik schyotlari bo’yicha 
Debet 1000-«Materiallarni hisobga oluvchi schyotlar» 
Kredit 9710-«Favqulodda foyda» 
2. Tabiiy ofatlar natijasida tovarlar ortiqchaligining aniqlanishi: 
Debet 2910-«Ombordagi tovarlar» 
Kredit 9710-«Favqulodda foyda» 
3. Tabiiy ofatlar natijasida jihozlar va materiallar kamomadining aniqlanishi 
Debet 9720-«Favqulotda zarar» 
Kredit 0700-«O’rnatiladigan asbob-uskunalarni hisobga oluvchi schyotlar» 
schyotining ikkinchi tartibli sintetik schyotlari bo’yicha 
Kredit 0800-«Kapital qo’yilmalarni hisobga oluvchi schyotlar» schyotining 
ikkinchi tartibli sintetik schyotlari bo’yicha 
Kredit 1000-«Materiallarni hisobga oluvchi schyotlar» schyotining ikkinchi 
tartibli sintetik schyotlari bo’yicha 
4. Tabiiy ofatlar bo’yicha xarajatlarning to’lanishi: 
Debet 9720-«Favqulotda zarar» 
Kredit 5010-«Milliy valyutadagi pul mablag’lari» 
Kredit 5020-«Chet el valyutasidagi pul mablag’lari» 
5. Hisobot davri oxirida favqulodda foydaning yakuniy moliyaviy natijaga 
o’tkazilishi: 
Debet 9710-«Favqulodda foyda» 
Kredit 9900-«Yakuniy moliyaviy natijani hisobga oluvchi schyotlar» 
6. Hisobot davri oxirida favqulodda zarar yakuniy moliyaviy natija 
hisobidan qoplanganda: 
Debet 9910-«Yakuniy moliyaviy natija» 
Kredit 9720-«Favqulodda zarar»