10. Elektr podstansiyalarning strukturaviy sxemalari va transformatorlarni tanlash. Reja

Gaz turbinali elektr stansiya — elektr generatorni harakatga keltirish uchun 
gaz turbinasidan foydalaniladigan issiqlik elektr stansiyasi. Yer ostida koʻmirni 
gazlash mahsulotida ishlaydigan stansiya sifatida paydo bulgan. G. t. e. s. tirkama 
furgon-lar yoki t. y. platformalarida koʻchirib yuriladi. Uni ishga tushirish, yonilgʻi 
va moy baklarini toʻldirish avtomat-lashtirilgan. Undan kon va qurilishda 
vaqtincha foydalaniladi. Asosiy elektr tarmoqlarida avariya yuz bergan yoki koʻp 
energiya kerak boʻlgan hollarda G. t. e. s.ni ehtiyot manba sifatida ishlatish 
mumkin.
Bug‘ turbinali IESning ishlash prinsipi. 
Ishlab turgan IESlar ichida ko‘proq bug‘ turbinali issiqlik elektr stansiyalari 
o‘rin olgan. Bunday IESlarda yoqilg‘ining issiqlik energiyasi bug‘-generatori 
(qozon) – bug‘ olish uchun ishlatiladi, bu erda turbina rotorini, jumladan elektor 
generatorini xarakatga keltiruvchi suv bug‘ining juda katta bosimi va xarorati xosil 
buladi. 
Yoqilg‘i sifatida bunday ESlarda mazut yoki solyarka, xamad tabiiy gaz, qo‘mir, 
torf, slanets, boshqa so‘z bilan aytganda organik yoqilg‘ilarning barcha turdagilarga 
ishlatiladi. 
Bug‘–turbinali IESlarda ishlash prinsipi oddiy.
- Avval yoqilg‘i qozon qurilmasi (bug‘-generatori)da maxsus yopish 
kamerasida bug‘ qozoni tagida yoqiladi, bunday katta miqdorda issiqlik ajralib, 
quvirlar ichida xarakatlanayotgan suvni bug‘ga aylantiradi; 
- Bug‘ quvirlari orqali bug‘-turbinasiga uzatiladi; 
- Bug‘ oqimi aylanish energiyasi elektr generatori o‘qiga beruvchi bug‘-turbina 
rotorini harakatga keltiradi va undan elektr energiyasi ishlab chiqarila boshlaydi. 
 

---

1.3 Rasm IESlarning ishlash pr
Renkin siklga asoslangan. 
- Bug‘ qozonida organik yoqilg‘ini kimyoviy energiyasi bug‘ining potensial 
energiyasiga aylantiradi. Qozondan chiqishda bug‘ potensial energiya zaxirasiga ega 
bo‘ladi. 
- Bu energiya bug‘ turbinasi parraklardagi mexanik energiyaga aytiladi. 
- turbina o‘qi elektr generator o‘qi bilan bog‘langan. 
- elektr generatorida mexanik energiyaga aylanadi. 
- turbinada sirkulyasion nasos yordamida etkazib beriladigan sovitilgan 
quvirlar to‘plami joylashgan kondensator tomon yo‘llaniladi. 
- bug‘dan issiqlik ajratib olinib kondensatsiyalanadi. 
Xosil bo‘lgan kondensat etkazib beruvchi nasos yordamida qozoga uzatiladi. 
Bug‘ IESlarining ikki turi mavjud. Bulardan keng tarqalgan kondensatsion 
turdagi bug‘-turbinali KES. Bunday IESlari faqat elektr energiyasi ishlab 
chiqariladi. Ularning F.I.K. 32-38% tashkil etadi. 
Bundan tashqari bug‘-turbinasidan keyingi issiqlikni utilizsiya qiluvchi va uni 
issiqlik energiyasi ko‘rinishida sanoat korxonalari va binolarni isitishga yuboruvchi 
issiqlik elektr markazlari (IEM) mavjud. Bunday IEM larda ham elektr ham issiqlik 
energiyasi ishlab chiqarilishi mumkin. IEMlarda yoqilg‘ini ishlatish koeffitsienti 
(YOIK) 55-70% tashkil etadi. 

---

1.4 Rasm Issiqlik beruvchi EIM ishlashining prinsial sxemasi