10-ma'ruza. Ekspert tizimlarni qurish vositalari

2. ETni qurishda muhandislik bilim tillari

Muhandislik tillari quyidagilarga bo`linishi mumkin:

• 
  Negizli(skeletli);
  
• 
  Universal.
  

Skeletli til – bu maxsus fan bilimlarisiz ochiq ET. Skeletli tizimlar bilimlarni va chiquvchi tayyor mexanizmlarni strukturalashni ta’minlaydi. Lekin ularga umumiylik va egiluvchanlik etishmaydi. Ular faqat tor doiradagi muammolarga qaratilgan va ET ishlab chiqaruvchi imkoniyatini qattiq chegaralaydi.
Universal tillar turli amaliy doiradagi har xil tipdagi muammolarga qaratilgan bo`lib, ular ma’lumotlarni qidirish va ularga ruxsat olish imkoniyatiga ega. Lekin ulardan foydalanish “skeletli tillarga” nisbatan murakkab hisoblanadi.
ET yaratish uchun uskunalar sifatida quyidagilar xizmat qilishi mumkin:
- belgili axborotlarni qayta ishlashga yo`naltirilgan protsedurali dasturlash tillari (LISP, INTERLISP va boshqalar);
- istalgan ET yaratishga yo`naltirilgan tillar: (PROLOG, OPS-5, KRL, LOOPS, PLENER va boshqalar).
ET jarayonlarini avtomatizatsiyalash vositalarini loyihalashtirish, foydalanish va modifikatsiyalash (RLL, HEARSAY-III, TEIRESIAS va boshqalar); Aniq sohadan tashkil topmagan bo`sh bazali ET(EMYCIN, KAS, GURU, EKSPERT-MIKRO).
«Uskunalar»ni tushuntirish dasturiy vositalarni o`ziga faqat biriktiribgina qolmay, apparat vositalarni ham o`z ichiga oladi. ET yaratishda uskunalar bilan birgalikda soha eksperti, bilimlar bo`yicha injener (ya’ni ET qurish bo`yicha mutaxassis) va dasturchi (uskuna vositalarini integratsiya qiluvchi va o`zgarishlarni amalga oshiruvchi) qatnashadi.



10.2-rasm. ET modeli.

3. Ekspert tizimni qurishda qo`shimcha vositalar

ET quyidagi dasturlardan iborat:

1) ekspert bilimlariga ega bo`lishda yordam beradigan;
2) ekspert bilimlarini taqdim qiladigan;
3) ET loyihalarini qurishga yordam beradigan.
Bu vositalar biroz kam bo`lib, ikki guruhga bo`linadi:

• 
  Loyihalash tizim vositalari;
  
• 
  Bilimlarni egallash vositalari.
  

AGE, TIMM, EXPERTEASE tizimlari – bu loyihalash tizimlariga, TEIRESIAS ROGET – bu bilimlarni egallash tizimlariga va TEIRESIAS tizimi – BB ekspertidan bilimlarni egallash tizimlariga misol bo`ladi.
Tizim yangi qoidalarni ekspert bilan muloqot orqali sohadan egallaydi. AGE tizimi ET qismlarini shakllantirish uchun yig`iladigan uskunalar naboridan tashkil topgan.
Yordamchi vositalar, shuningdek, ETni qurishda uni soddalashtiradigan qo’llab-quvvatlash vositalaridan ham tashkil topgan bo`ladi.
10.3-rasmda qo`llab-quvvatlash vositalari keltirilgan.