10-ma’ruza: O‘zbek toponimlarida o‘z va o‘zlashgan qatlam

Tal (arabcha) — tepalik, do'nglik, pastak tog‘, tuproq va qum uyumi. Eron, Afg‘oniston, Ozarbayjonda ko‘plab toponimlar hosil qilgan. 0 ‘rta Osiyoda, shu jumladan, tall atamasi bilan tol daraxti nomi chalkashib ketgan. Tallimarjon, Tallimoron, Talisafed, Talliyulg‘un, Taltepa kabi toponimlar o‘sha “tepalik” ma’nosini anglat-acii; Toldi, Tolli, Tollisoy singari geografik nomlar esa “tol daraxti” Qal’a (arabcha) — Yevropa, Afrika va Osiyoning katta qismida «istehkom», «qasr», «qalin va baland devor hamda xandaklar kabi mudofaa vositalari bilan mustahkamlangan joy», «shahar», «qishloq» ma’nolarida toponimlar tarkibida keladigan geografik atama. Qasr (arabcha) — qal’a, hashamatli saroy, ko‘shk (asli lotincha kastra, kastrum so‘zidan). Mashhur shayx, naqshbandiylik tariqati asoschisi Bahovuddin Naqshband Qasri Hinduvon qishlog‘ida tug‘ilgan. Bu qishloq keyinchalik buyuk shayx sharafiga Qasri Orifon —«Bilim-donlar qasri» deb atalgan. Qasr atamasidan tarkib topgan toponim­ lar arab va Yaqin Sharq mamlakatlarida, shuningdek Eron, Afg‘onistonda ko‘p.