10-mavzu. Biznes modellarni ishlab chiqish

Masshtab iqtisodiyoti 
Ishlab chiqarish hajmi oshishi natijasida xarajatlarni kamaytirish. Masalan, 
yirikroq kompaniyalar katta hajmdagi xaridlarga chegirmalar olishadi. Bu va boshqa 
omillar kompaniyaning ishlab chiqarish birligiga sarflanadigan xarajatlarini 
kamaytiradi, shu bilan birga uning umumiy ishlab chiqarish hajmi ortadi. 
Diversifikatsiya effekti 
Kompaniya ushbu afzalliklarga keng ko'lamli operatsiyalar natijasida 
erishmoqda. Masalan, yirik korxona turli xil mahsulotlarni qo'llab-quvvatlash uchun 
bir xil marketing faoliyati yoki sotuv kanallaridan foydalanishi mumkin.
Misol: AppleiPod / iTunes biznes modeli. 2001 yilda Apple o'zining yangi 
brendini chiqardi: iPod portativ media pleer. Ushbu qurilma iTunes dan dasturiy 
ta'minot bilan ishlaydi, bu sizga musiqiy fayllarni va boshqa ma'lumotlarni iPod dan 
kompyuteringizga uzatish imkonini beradi. Dastur shuningdek, Apple onlayn-
magazini bilan doimiy aloqani amalga oshiradi, bu foydalanuvchilarga ularni 
qiziqtirgan kontentni sotib olish va yuklash imkonini beradi. 
Dasturiy ta'minot va Internet-do'konlning ushbu kombinatsiyasi musiqa 
sanoatida inqilob qildi va Apple raqobatda ustunlikka ega bo'ldi. Ammo Apple 

---

portativ media pleerlarni ishlab chiqaradigan va sotadigan birinchi kompaniya emas 
edi. Rio pleerlari ishlab chiqaradigan Diamond Multimedia kompaniyasi Apple 
ularni mag'lub qilmagunicha bozorda katta ulushga ega va yetakchi kompaniya 
hisoblangan. 
Qanday qilib Apple yetakchi o'rinni egallashga muvaffaq bo'ldi? U eng yaxshi 
biznes modelidan foydalangan. Bir tomondan, kompaniya noyob dizayndagi iPod, 
iTunes dasturiy ta'minotini va Internet-do'konlarga kirishni bitta taklifda birlashtirib, 
foydalanuvchilarga muammosiz musiqa tinglashni taklif qildi. Ushbu qiymat taklifi 
musiqani osongina topish, sotib olish va tinglashni osonlashtirdi. Boshqa tomondan, 
qiymat taklifini real ravishda amalga oshirish uchun Apple dunyodagi eng yirik 
onlayn musiqa kutubxonasini yaratish bo'yicha barcha ovoz yozish kompaniyalari 
bilan shartnomalar tuzishi kerak edi. 
Xulosa? Apple musiqa bilan bog'liq daromadlarining aksariyatini iPod 
sotishidan oladi va onlayn musiqa do'koni bilan integratsiyalashuvi unga 
raqobatchilarni chetlab o’tishga imkon beradi.