10-mavzu. Generatorlar. Generasiya shartlari. Past va yuqori chastotali rc va lc–generatorlar
Download 376.04 Kb.
|
10-ma\'ruza.
- Bu sahifa navigatsiya:
- 7.5. Yuqori chostatali LC generatorlar chostotasini stabillashtirish. Kvars generatorlari
|
LC generatorlar
Uzatuvchi qurulmalarda va supergeteradirili radio qabul qilgichlarda xeskari bog'lanishi zanjiri sifatida tebranish konturidan foydalanilgan yuqori chastotali LC generatorlar keng qo'llaniladi.Tebranish koturi teskari bog'lanish zanjiriga 7.10-rasmlarda tasvirlanganidek induktiv avtotransformatorlar va sig'irn bog'lanishli usullar bilan ulanadi. 7.9 rasm.Operatsion kuchaytirgichlar asosidagi teskari bog'lanishli Vin ko'prikli RC generator. 7.10-rasm. Induktiv avtotransformatorli va sig'irn bog'lasiishii LC generatorlar. Sxemasi 7.10 -b va 7.10-v rasrnlarda tasvirlangan LC generatorlarcia induktiv va C2,C3 kondcnsatorlar sxemaga uchta nuqta bilan ulanganligi sababli mos ravishda induktiv uch nuqtali va sig'im uch nuqtali LC generatorlar deyiladi. Faza balansi sharti 7.10 a rasmda tasvirlangan generatorda bajarilishi uchun L2 g'altakda yuzaga keladigan U1 kuchlanishga nisbatan teskari fazada bo'lishi lozim. Teskari bog'lanish signalining amplitudasi L2 g'altak o'ramlari soniga bog’liq bo'ladi. Tebranishlar chastotasini esa L1 g'altak induktivligi С kondensatorning sig'imlari bilan aniqlanadi. (7.11) Induktiv uch nuqtali (7.10 b rasm) generatorda faza balansi sharti L2 g'altakdagi U2 kuchlanish fazasi tranzistor kollektoridagi U1 kuchlanish fazasiga teskari bo'lganligi bilan taminlanadi. Musbat teskari bog'lanishida amplitudalar balansi sharti bajarilishini taminlash uchun L2 g'altakning o'ramlar sonini tayinli miqdorda qilib tanlab olinadi. Tebranishlar chostotasi esa quyidagi ifoda bilan aniqlanadi.
Tebranishlar chastotasini (7.10 a va 7.10 b- rasm) o'zgaruvchan kondensatorlar vositasida o'zgartirish mumkin. Signal uch nuqtali (7.10 b-rasm) sxemada teskari bog'lanish zanjiriga teskari bog'lanish zanjiriga tebranish konturi ulangan bo'lib U1 chiqish kuchlanishi C2 kondensatordan ajratiladi. Teskari bog'lanish kuchlanishi U2, C3 kondensatorda hosil bo’ladi va uning fazasi U1 kuchlanish fazasiga teskari bo'lgani sababli bajariladi. Amplitudalar balansi shartini bajarish uchun C2 kondensator sig'imini o'zgartirish lozim. Har bir kondensatorning (C2 va C3) sig'imlari aniqlangandan so'ng avtogeneratorda bazaga kelayotgan tebranishlar chastotasiniquyidagi ifoda bilan aniqlash mumkin. (7.13) Maydonli tranzistorlar asosida ham LC avtogeneratorlarni tuzish mumkin va ularning sxemasi ham 7.10-rasmlarda tasvirlangan sxemalarga o'xshash bo’ladi. Avtogeneratorning quvvatini oshirish uchun taminlash manbai kuchlanishini oshirish lozim bo'ladi. Biroq kollektor yoki stok zanjiriga ulangan tebranish konturlari bir necha voltli yuqori kuchlanish ostida bo'ladi, bu esa kontur elementlari uchun hafli hisoblanadi. Bu kamchilikni bartaraf qilish maqsadida 7.11-rasmda tasvirlangan sxemalardan foydalaniladi. Bu sxema tebranish konturi, tranzistor va ta'minlash manbai o'zaro parallel ulanganligi bilan farq qiladi. Tebranish konturi Cbi kondensator vositasida yuqori kuchlanishdan ajratiladi. Sxemadagi Lbi induktiv g'altak o'zgaruvchan tokga nisbatan yuqori qarshilikga ega bo'lganligi sababli tebranish konturida hosil bo'ladigan sinusoidal tebranishlarni taminlash manbaiga tushish ehtimoliyatini bartaraf qiladi. 7.11-rasm. Maydonli tranzistorli parallel tamirlash manbali LC avtogenerator sxemasi. Zatvor zanjiridagi С va R elementlar avtogeneratorlarning yumshoq ishchi rejimini taminlaydi. 7.5. Yuqori chostatali LC generatorlar chostotasini stabillashtirish. Kvars generatorlari Yuqori chostatali LC generatorlarinig generatsiya chostotasi taminlash manbaining kuchlanishga bog'liq bo'ladi. Bunga asosiy sabab taminlash manbaining kuchlanishining kuchaytirgich kirish va chiqish qarshiliklari reaktiv tashkil etuvchisini o'zgartirishi bo'lib bu o'zgarish o'z navbatida tebranish konturi parametrlarining o'zgarishiga olib keladi. Shunga ko'ra yuqori chostotali generatorlarda generatsiya chostotasi stabilligini taminlash uchun kuchlanish bo'yicha stabillatsiya koeffisiysnti katta bo'lgan taminlash manbalaridan foydalanish maqsadga muofiqdir.
Yuqori chostotali LC generatorlar chostotasini stabillashtirishning eng yaxshi usullaridan biri bu kvars rezonatorlaridan foydalanishdir. Kvars plastinalari yuqori asillikga ega bo'lib, pezoeffekt xususiyatiga egadir. Agar kvars plastinkasining qoplamalariga o'zgaruvchan maydon (kuchlanish) qo'yilsa unda yuzaga keluvchi mexanik tebranishlar o'z navbatida qoplamalarda elektr zaryadini hosil qiladi. Zaryadlarning ishorasi mexanik tebranishlar chostotasiga bogliq holda o'zgaradi va natijada kvars orqali o'zgaruvchan to'k o'tadi. Kvarsning bu hususiyatiga to'g'ri pezoeffekt deyiladi. Elektr qoplamalari orasida joylashtirilgan kvars tebranish konturiga ekvivalent bo'lib, uning sxemasi 7.13-rasmda tasvirlarigan. 7.13-rasm. Kvars rezonatorining ekvivaient sxemasi. Kvarsning LkvCkv va Rkv parametrlari uning geometrik o'lchamlariga va unda yuzaga keluvchi tebranishlar turlariga (siqilish, cho'zilish va h.z) bog'liq bo’ladi. Real kvars plastinkalari uchun yuqorida keltirilgan parametriar Lkv=0,01÷0,1 mkgn (7.14) Ckv=0,1÷0,3 pF (7.15) Rkv=5÷8 om (7.16) oraliqda bo’ladi. Kvarsning LkvSkvva Rkv parametrlari ketma-ket tebranish rezonansi yuzaga keladi va bunda konturning qarshiligi kichik bo'ladi. Sxemadagi Cd sig'im kvars qoplama orasidagi sig'imga joylashtirganda yuzaga keladi va u qoplamalar shakliga bog’liq bo’ladi. Odatda CD = 15 ÷25 pF atrofida bo’ladi. Qoplamalar sig'imini hisobga olgan holda kvars rezonatori parallel tebranish konturini hosil qiladi va uning chostotasi (7.14) ifoda bilan aniqlanadi. (7.17) va bunda konturning qarshiligi juda kichik boiadi. Umumiy sig'im Download 376.04 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|