10.5. Savatchilik xunari tarixi. Savat to‘qishda ishlatiladigan
hom-ashyo, jihoz va moslamalar.
O‘zbek halqi qadimdan o‘zining nafosatga boy, asrlar davomida shakllangan va sayqal topgan xalq hunarmandchiligi bilan butun dunyoga mashhurdir. Shu san’atning noyob turlaridan biri savat to‘qish san’atidir.
Savat to‘qish o‘zbek xalqining azaliy hunari bo‘lib, ota-bobolarimiz qadimdan tomorqa va hovli atroflarini shox-shabbalardan qilingan maxsus to‘siq to‘rlar bilan o‘rab kelganlar. Har xil novdalardan turli-tuman savatlar to‘qishgan. Ularning har biri shakli va ishlatish joyiga qarab turli nomlar bilan yuritiladi. Masalan, kajava savat, non savat, elama savat, qoshiqdon savat, guldor savat, dasturxon savat, to‘r savat, uzum savat, bosma savat va boshqalar (10.10-rasm).
Qadimdan savat to‘quvchilarning maxsus do‘koni bo‘lib, u yerda turli-tuman savatlar sotilgan. Yirik novdalardan to‘qilgan savatlar qadimda qurilishda (tuproq, g‘isht, tosh, qum, ganch tashishda), nozik novdalardan to‘qilgan savatlar meva-cheva, non va boshqa narsalar solishda ishlatilgan. Hozirgi kunda savatning badiiyligi va turi ko‘paydi. Savatlarga ho‘lu quruq mevalar, poliz ekinlari, sabzavotlar, hatto go‘shtni ham solib qo‘yish mumkin. Savatlarning havo o‘tkazuvchanlik hamda mahsulotlar urinmay, asl holida saqlanishi xususiyatlari bor. Savatlarning yuzdan ortiq turi bor, barchasi qo‘l mehnati bilan yaratiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
