10-Mavzu: Internet xizmatlari va uning dasturiy ta’minoti Reja

 
4. Internet manzillari va domenlari 
1. Internet protokoli (IP) elektron xatni etkazishda maxsus elektron p ochta 
manzilidan foydalanadi. Internetda manzillar nuqtalar bilan ajratilgan 4 ta 
sondan iborat. Bu sonlarning har biri 0..255 oraliqdagi qiymatni qabul qilishi 

---

mumkin. 
Internetdagi 
turli 
manzillarning 
umumiy 
soni 
256*256*256*256=4.294.964.296 ta.
Sonlar yordamida yozilgan manzillar komp’yuter va dasturlar uchun juda 
qulay bo`lsa-da, odamlarning bunday manzillarni eslab qolishi qiyin. SHu 
sababli internetda domen (soha) nomlaridan keng foydalaniladi. Domen nomlari 
so`zlar, harflar va raqamlardan tashkil topadi va ularni eslab qolish ancha oson. 
Domen nomlariga misol sifatida: gov.uz; mail.ru; microsoft.com; larni kelt irish 
mumkin.
Domain Name Server (DNS – domen nomlari serveri) deb ataluvchi 
komp’yuterlar domen nomlarini sonli manzillarga aylantirib beradi.
2. elektron pochta manzili at deb ataluvchi va et deb o`qiluvchi @
belgi yordamida ikki qismga bo`linadi. Bu belgi kuchukcha deb ham ataladi. 
elektron manzilning birinchi qismi (@ dan chap tomonda joylashadi) manzil
egasining nomidir. @ belgisining o`ng tomonidagi domen nomi joylashadi. Domen 
nomi nuqta bilan ajratilgan kamida ikki bo`lakdaniborat bo`ladi. Masalan,
tayi.uz, unda tayi server nomi, uz internetning O`zbekistonga tegishli sohasining 
nomi. Serverning o`zi ham internet sohasi hisoblanadi. Domen nomi uzun bo`lishi 
ham mumkin. Masalan: downloads.office.microsoft.com. Bu nom internetning 
tijorat sohasi: somda joylashgan Microsoft kompaniyasi sohasining office 
dasturlariga bag’ishlangan bo`limining downloads serveriga tegishli. Internetda
ikkita turli serverga bir xil domen nomi berib bo`lmaydi.
3. Elektron xat o`z manziliga etib borishi uchun uning sonli manzili
ma`lum bo`lishi kerak. Xatdagi domen nomidan foydalanib, domen nomlari
serveri (DNS) unga mos IP manzilini topadi.
4. Domen nomlari tizimi (Domain Name System) Internetni sohala rga
ajratib chiqadi. eng katta sohalar bu internetning biron bir davlat xududiga
tegishli qismlaridir. Har bir davlatning o`z domen nomi bor. Bu nom ikki harfdan 
iborat. Quyida ba`zi davlatlarning domen nomlari keltirilgan. *.uz; *.ru; * .kz.
Bu nomlar birinchi darajali nomlar deb ataladi. Undan so`ng ikkinchi, uchinchi va 
xokazo darajali nomlar keladi.
5. Bundan tashqari, faoliyat turiga qarab ajratilgan bir necha birinchi
darajali domen nomlari bor. .com; .gov; .mil; .net; .edu. Bu domenlardagi 
komp’yuterlar ixtiyoriy davlatga tegishli bo`lishi mumkin