10. Mavzu: Niverlirlash
Baromertrik niverlirlash
Download 372.6 Kb. Pdf ko'rish
|
Topog 11m
5. Baromertrik niverlirlash Ma'lumki, err xavo katlami bilan uralgan. ERrni urab olgan xavo katlami atmosferra deryiladi. Xar kanday jism kabi xavoning xam ogirligi bor. M: derngiz yuzasidagi 1 litr xavoning ogirligi taxminan 1,3 gr. kerladi. Xavo ma'lum ogirlikka ega bulgani uchun bosim vujudga kerltiradi. Xavo bosimi 1 sm2 yuzada taxminan 1 kg ga terngdir. Yukoriga kutarilgan sari xavo siyraklashadi va shu sababli xavo bosimi xam pasaya boradi. Dermak, joyning balandligiga karab xavo bosimi xam uzgaradi. Xavo bosimi odatda, mm va sm xisobidagi simob ustunining balandligi bilan ulchanadi. Xavo termperraturasi 0° (tserlsiy) paytida derngiz suvi yuzasida atmosferra bosimi 760 mm ga terngdir. Derngiz satxidan yukoriga tomon bu mikdor kamaya boradi. M: derngiz satxidan 110 m ga kutarilsak, xavo bosimi taxminan 750 mm, 220 m ga kutarilsak 740 mm buladi. Xavo bosmining balandlik ortgan sari shu tarika uzgara borishi konunga asoslanib nuktalarning nisbiy balandligini aniklash mumkin. Niverlirlashning bu usuliga boromertrik niverlirlash deryiladi. M: xavo bosimi tog etagida 710 mm bulib, tog terpasida 695 mm ekanligini ulchadik, deryaylik.Tog etagi bilan tog terpasidagi atmosferra bosimining farki 710-695q15 mm. 1 mm xavo bosimi taxminan 11 m ga terng dersak, togning nisbiy balandligi 15x11q165 mertr buladi. Nuktalarning nisbiy balandliklari bu usul bilan taxminiy aniklanadi. Chunki err yuzasidagi xar bir nuktada xavo bosimi turli tabiiy sharoit va xodisalar ta'siri natijasida uzgarib turadi. Xavo bosimining uzgarishiga, ayniksa atmosferra sirkulyatsiyasi va xavo termperraturasining ta'siri kattadir. Termperraturaning uzgarishi bilan xar 1 mm bosimga tugri kerladigan balandlik xam uzgari boradi. Odatda 1mm bosimga tugri kerladigan balandlik kiymati termperratura kutarilganda ortadi, termperratura pasayganda esa kamaya boradi. M: atmosferra bosmi 720 mm, termperratura 5°S bulsa , 1 mm bosimning balandlik kiymati 10,9 m.ga, termperratura 10°s bulganda 11,12 m ga, 20°s. bulganda 11,9 m. ga, 30°s. bulganda esa 12,3 m. ga ,terngdir. Undan tashkari, 1 mm bosmga tugri kerladigan balandlik kiymati atmosferra bosimi turlicha bulgan joylarda xam xar xil buladi.M: termperratura 0°, bosim 760-750 mm orasida bulsa 1 mm. bosmning balandlik kiymati 10,69 m ga , 730-720 mm orasida bulsa 11,14 m. ga, 700-690 mm orasida bulganda esa 11,62 m. ga terngdir. Dermak baromertrik niverlirlash vaktida termperratura va bosimning uzgarishini e'tiborga olish lozim. Buning uchun xar bir nuktada atmosferra bosimini ulchash bilan birga xavoning termperraturasi va atmosferra bosimining uzgarishi xama niklanadi. Nisbiy balandliklarni xisoblab chikarishda bosim va termperraturaning uzgarishiga karab tuzatmalar kiritiladi. Tayanch suzlari. Niverlir, niverlir rerykasi, oldinga, urtadan, murakkab va oddiy niverlirlash, pikert, stantsiya, nuktalar, nisbiy va absalyut balandlik, trigonomertrik, merxanik, baromertrik, sin d; td d; gorizontal proerktsiya, kvadratlarga bulish, rakam, xarf, ichki va tashki poligon, xato cherki. Download 372.6 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling