10-mavzu: qiyshiq va to‘G‘ri burchakli aksonometriyalar. Reja

---

 10-MAVZU: QIYSHIQ VA TO‘G‘RI BURCHAKLI 
AKSONOMETRIYALAR. 
Reja: 
1. Izometrik proeksiyalar va ularning turlari. 
2. Dimetrik proeksiyalar va ularning turlari. 
3. Trimetrik proeksiyalar va ularning turlari. 

O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: Talabalarga aksonometrik proyeksiyalar, 
haqiqiy va keltirilgan aksonometriyalarni o‘tkazishni talabalarga o‘rgatish. 
Chizma chizish bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalarini shakllantirish. 
Tayanch so‘zlar: Proyeksiya, aksonometriya, izometriya, dimetriya, 
proyeksiya turlari, frontal dimetriya. 
 
Vizual ma’ruza materiallar: 
1. Izometrik proeksiyalar va ularning turlari. 
To‘g‘ri burchakli izometrik proyeksiya qisqacha izometriya ham deyiladi. 
Izometriya yunoncha so‘z bo‘lib, isos – bir xil (teng) degan ma’noni anglatadi. 
Ma’lumki, to‘g‘ri burchakli aksonometriyada o‘qlar bo‘yicha o‘zgarish
koeffitsentlari kvadratlarning yig‘indisi 2-ga tengdir, ya’ni
Kx
2
+Ky
2
+Kz
2
=2 bo‘ladi. (1)
To‘g‘ri burchakli aksonometriyaning standartlashtirilgan izometriya, 
dimetriya va trimetriya turlari mavjud. 
Izometriya. Standart izometriyada o‘qlar bo‘yicha uchala o‘zgarish 
koeffitsentlari o‘zaro teng, ya’ni Kx=Ky=Kz bo‘ladi. Bunda (1) ifodaga asosan 
3Kx
2
=2 bo‘lib, Kx=
=0,82 ga teng bo‘ladi. Bu qiymatni aksonometriyada nazariy 
o‘zgarish koeffitsentlari deb yuritiladi. 
Biror buyumning bu koeffitsent orqali to‘g‘ri burchakli izometriyasini 
yasash uchun uning har bir nuqtasining X, Y, Z koordinatalarini yoki buyumning 
eni, bo‘yi va balandligini 0,82 ga ko‘paytirib so‘ngra yaqqol tasvirini yasashga 
to‘g‘ri keladi. 
Ammo amaliyotda buyumning to‘g‘ri burchakli izometriyasini yasashda 
o‘qlar bo‘yicha o‘zgarish koeffitsentlarini Kx=Ky=Kz=1ga teng qilib olinsa, 
chizish surati birmuncha tezlashadi. Bunda buyumning izometriyasi 1,22 marta 
kattalashgan bo‘ladi. Chunki izometriyada keltirish koeffitsenti m
teng bo‘ladi To‘g‘ri burchakli izometriyada buyumning asliga to‘g‘ri keladigan 
yaqqol tasvirini yasash uchun quyidagi burchakli masshtabdan ham foydalanish 
mumkin.

---