10-Mavzu: Shaxsga yoʻnaltirilgan axborot: psixologik va madaniy tahdidlar (2soat) Psixologik operatsiyalar axborotdan fuqarolarga ta'sir etishda foydalanish

O‘zbekistonning geosiyosiy joylashuvi 
O‘zbekistonning geosiyosiy joylashuvi, tabiiy resurslarga boyligi va boshqa iqtisodiy hamda 
ijtimoiy salohiyati uning manfaatdor kuchlar tomonidan "axborot hurujlarining obyekti" 
sifatida qaralishi ehtimolini keltirib chiqaradi. 
"Aslida, hayotning o‘zi turli-tuman g‘oyalar kurashidan, bahsu munozaralardan iborat. 
Taraqqiyotning ma'no-mazmuni, kerak bo‘lsa, falsafasi ham shunda. Ammo hamma gap har 
qanday tahdid yoki tahlika oldida vahimaga tushmasdan, ana shu kurash va sinovlarga doimo 
tayyor turishda ogoh va sergak bo‘lishdadir", degan edi birinchi Prezidentimiz I.Karimov. 
"Sovuq urush" davrida yadroviy hurujlardan cho‘chib yashagan dunyo endi terrorizmning 
shavqatsiz tajovuzlaridan saqlanish yo‘llarini izlamoqda. Zero, vaqt va makon tanlamaydigan 
bu ofat xohlagan vaqtda, xohlagan joyda o‘zining mash'um basharasini namoyon etib qolishi 
mumkin. Kishini xavotirga soladigan sabab shuki, terroristik hurujlar kiber makonda ham 
faollashib bormoqda. 
Shu bois, ko‘plab davlatlarning oldida axborot- kommunikatsiya va kompyuter tizimlarida 
ishonchli axborot xavfsizligini ta'minlash masalasi turibdi. 
Dunyoda kim axborot bozorini egallasa, o‘sha hukmronlik tizginini tutadi, deyishadi. Chunki 
ayni paytda dunyoni inson emas, aynan axborot boshqarmoqda. SNN bilan BBS ning ovozi 
yetmayotgan joyda "Al-jazira"ning mahsulotlari sotilayotgan ekan, bu axborot bozorida 
yangicha qarashning paydo bo‘lishiga imkon beradi. 
Shu o‘rinda rossiyalik olim A. Zinovevning "Globallashuv yangi jahon urushi. U yangi 
tipdagi jahon urushi" degan ta'kidi kishini ancha sergak torttiradi. Yana bir olim A.Parshev 
esa "Aslida globallashuvning asosiy mazmuni boshqa mamlakatlarda ishlab chiqarilgan 
mahsulotning qo‘shimcha qiymatini dunyodagi asosiy zahiralarni o‘zlashtirishdan iboratdir" 
deydi. Ochig‘i bu kabi farazlarning mohiyatida globallashuv jarayoniga qarshilik 
ko‘rsatishdan ko‘ra, uning zamiridagi "siyosiy o‘yin"larni fosh qilishga nisbatan norozilik 
yotibdi desak, to‘g‘ri bo‘lar edi. Ayrim gegemonlik vasvasasiga tushgan davlatlarning 
globallashuv geosiyosati negizida "Demokratiyani faol ilgari surish prinsipi" yotibdi. 
"Universal va barchaga taalluqli" demokratiyani jahonga yoyishga urinishlar, bugungi kunda 
jadallashib ketganidan ko‘z yuma olmaymiz. Demak, "demokratchi"lar o‘z g‘oyalari va 
turmush tarzini tiqishtirmoqchi bo‘lmoqdalar. 
Kishilik jamiyati paydo bo‘lgandan beri inson axborot olish, tarqatish va undan foydalanishga 
ehtiyoj sezib keladi. Albatta, qadimda bu jarayon juda sodda ko‘rinishga ega edi. Dunyo 
taraqqiy etgan sari u murakkablashib, axborotning jamiyatdagi o‘rni yanada oshdi. Hatto, 
davrimiz ham "Axborot asri" - deb nom olgani bejiz emas. Ayni paytda mutaxassislar har 
qanday davlatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasi bilan birga mudofaa qudrati ham 
axborot tizimi va texnologiyalariga bog‘liqligini ta'kidlashmoqda. Shu o‘rinda jamiyat 
hayotining turli sohalarini kompyuterlashtirish, elektron kommunikatsiyalar, elektron 

---

ko‘rinishdagi ma'lumotlar bazasi, zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish ijobiy 
natijalar bilan bir qatorda, axborot tizimlariga buzg‘unchilik maqsadida ta'sir etishni ko‘zda 
tutuvchi yangi "axborot quroli"ning ta'siri kuchayishiga olib kelayotganini aytib o‘tish joiz. 
Bu esa o‘z navbatida, mamlakatimizning axborot resurslari va telekommunikatsiya 
tarmoqlarini noqonuniy maqsadlarda ishlatishga qarshi himoya choralarini ko‘rish va ularning 
benuqson faoliyatini ta'minlashga da'vat etmoqda. 
Globallashuvning avj olishi millat "chegaralarini" yo‘q qilib yubormoqda, ommaviy 
ma'naviyatni shakllantirishga olib kelmoqda. Buning natijasida har bir millatga xos bo‘lgan 
urf-odat, an'ana, qadriyatlar o‘z ahamiyatini "yo‘qota" borish xavfi yuzaga kelmoqda. Bu 
millatning ma'naviy qashshoqlashuvi sodir bo‘lishga, ularning o‘zligini anglamaydigan 
manqurtlariga olib keluvchi tahdidlarni yuzaga keltirmoqda. 
Umuminsoniy ma'naviyat turli-tuman millatlarning o‘ziga xos boshqa millatlar uchun ham 
ma'naviy oziqa bera oladigan qirralarini o‘zida mujassamlashtirganligi bois, tabiiy ravishda 
keng yoyilib boradi hamda jahonda yashayotgan turli millatlarning ma'naviyati rivojlanishiga 
yordam beradi. 
Shuning bilan birga umuminsoniy ma'naviyatning shakllantirish jarayonining o‘zi ham milliy 
ma'naviyatlar rivojlanishiga yordam beradi.