10-Mavzu: Yuridik shaxslarni ish bilan ta’minlashda psixologiyaning tutgan ro’li. Reja

1-ilоva






Ma’ruzalar matni.
Reja:
1. Mehnatni tashkil qilish psixologiyasi.
2. Ishlab chiqarish muhiti.
3. Mehnatga layoqatlilik va mehnat muvaffaqiyati.
4. Dam olish rejimi.
5. Individual faoliyat uslubining mehnatni ilmiy tashkil qilish sifatida namoyon bo`lishi.

O`quvchilarni kasbga yo`naltirishda hal qiluvchi bosqich uning tanlagan kasbiga doimiy kirishib borishidir.Shundan, qanchalik yengil yoki qiyin , tez yoki sekn odam ishlab chiqarish ishini o`zlashtiradi,korxonada odamlar bilan, uning yangi roli bilan endi o`quvchi emas, balki ixtisosli ishchi sifatida munosabatda bo`lishiga qarab uning keyingi mehnat faoliyati va o`zining ishiga munosabati shakllanadi.

Buning hammasi ahamiyatli darajada kasbga moslashish jarayonini to`g `ri tashkil qilish bilan aniqlanadi.Kasbga yo`naltirish tizimida kasbga moslashish talablarini hisobga olish oxirgi hisobda kasb tanlash turg`unligini aniqlaydi.
Kasbga moyillik – bu yosh odamning kasb mehnatiga doimiy kirib borishi , o`quvchining malakali ishchiga aylanish bosqichidir.kasbga moslashish 2 bosqichga ega:tayyorgarlik va bevositalik.Tayyorgarlik bosqichi kasbga o`qitish jarayonida amalgam oshiriladi.(qisman , ishlabchiqarish amaliyotida)kasbni o`zlashtirish bosqichi davomida o`quvchilar umumtexnika va maxsus predmetlarni o`rganishadi,o`quv ustaxonalarida konkret ko`nikmalarni egallaydilar.nazariy asoslarni va kasbb ko`nikmalarini egallash o`quv guruhlarioda o`qituvchi masterlar bilan muloqotd amalgam oshiriladi.Shuning uchun kasbga moslashish bu bosqichda biologik moslashish elementlarini organizmning ishlab chiqarish muhitiga va mehnat rejimiga moslashish sifatida va shuninigdek, ijtimoiy psixologik yangi kishining o`quv guruhidagi o`zaro munosabatlar sistemasiga moslashishdek, biriktiriladi.o`quvchilarning muvaffaqiyatlari vayutqazishalriga qarab, shuningdek, uning guruhning boshqa a`zolari va o`qituvchi bilan , master bilan o`zaro munosabatlari shkllanishiga bog`liq ravishda o`quv predmetlariga va ishalb chiqarish mashqlariga qiziqish yoki oshadi yoki yo`qoladi.Buning hammasi asosan pedagoglar va masterlarning o`quvchilalrning muvaffaqiyatlari va yutqazishlariga ularning psixik holatlariga va qanchalik ularni boshqarib bilishiga bog`liqdir.
Kasbga moslashishning asosiy bosqichi bevosita ishlab chiqarishda amalgam oshiriladi.U ishlabchiqairsh amaliyoti vaqtida ishch o`rnida o`quvchining o`zini shuningdek, ishchi deb sezishda , atrofdagilar esa uning zveno azosi brigade , sex a`zosi deb bilishida boshlanadi.Atrofdagi kishilar bilan o`zining ishlab chiqarish ko`nikmalarining tengligi, vat eng bo`lmaslik holatlarini va ularning o`ziga bo`lgan munosabatini anglashi bu bosqichda kasbga moslashish jarayonini og`irlashtirib yuboradi.
Bu bosqichda kasbga moslashishning muvaffaqiyati yoki muvaffaqiyatsizligi 3 ta sharoitga bog`liq:
1/Kasb- hunar kollejlari oqituvchilar va masterlari o`quvchilarni ishlab chiqarishdagi ishga ixtisosligi boyicha nazariy bilimlarga munosabatda , ishlabchiqarish malaka va ko`nikmalarga munosabatda qanday tayyorlashadi va o`zlashtirilgan ixtisoslik bo`yicha korxonada ishlash xohishi va kasbga qiziqish bo`ladimi
2.Ishlab chiqarishda o`quvchida uning ishchi ustozi bilan qanday shaxslararo munosabatlar shakllanadi va bu o`zaro munosabatlar ishlab chiqarish amaliyoti davrida ishchi o`rnida o`quvchining ishlab chiqarish muvaffaqiyatlariga qanday ta`sir qiladi va kasb - hunar kollejini tugatgandan keyin mustaqil ishiga qanday ta`sir qiladi.
3.O`quvchi qanday ishchi jamoasiga tushadi va uni jamoaning teng huquqli butun azosi qabul qiladimi yoki zveno hamda brigadaning ishlab chiqarish ko`rsatkichlarini pasaytiruvchi baxtsiz kishidek qabul qiladimi.Shnga bog`liq ravishda uning ishchi jamoa bilan munosabatlari o`rnatiladi,hamda natijada – kasbga moslashish muvaffaqiyati yoki muvaffaqiyatsizligi ko`rinadi.
Ishkabchiqarishda master va har qanday rahbar ijtimoiy psixologik moslashish jarayoni qanday o`tayotganini bilish uchun bu jarayon ustida nimani kasb etadi va uning rivojlanishi ko`rsatkichi nima bo`lishi mumkinligini bilishi zarur.
Ishlab chiqarishda yangi kishining ijtimoiy psixologik moslashish jarayonida bilish , emotsional va amaliy jihtlar ajratiladi.
Ijtiomoiy psixologik moslashishning bilim jihatlari shundaki, mehnat faoliyati jarayonida ishakbchiqarish guruhi boshq a`zolari bilan muloqot va o`zaro ta`sir jarayonida yangi kishi doimo o`zining ishchi guruhi haqida rang-barang ma`lumotlar oladi:
1.Guruh axloqi va qadriyatlari haqida
2.Guruhda ishchi va va shaxsiy o`zaro munosabatlar sistemasi haqida
3.Alohida guruh a`zolarining o`zaro munosabatlari tuzilishda ijtimoiy psixologik mavqei haqida
4.Guruh liderlari , ularning qadriyat yo`nalishalri va ularga guruhning mnosabati haqida
5.Ishchi guruhida rasmiy rahbarning egallagan mavqei va unga guruhning munosavbati haqida
Ijtimoiy – psixologik moslashishning bilish jihatlari bilan birga uning amaliy jihatlari rivojlanadi.Yangi kishig yangi jamoada birinchi kunlardagi hayotidan boshlab guruhning real ijtimoiy hayotida guruh bilan va uning alohida a`zolari bilan guruhdagi obektiv o`aro munosabatlar sistemasida munosabtga kirishish arur bo`ladi.Yangi kishining guruhning ijtimoiy hayotiga kirib borish faolligiga bog`liq ravishda shaxsning guruh bilan yaqinlashish jarayoni bo`lib o`tadi.
Yangi kishining guruh haqida rang-barang ijtimoiy psixologik ma`lumotlar olishi va uning guruh ijtimoiy hayotida real qatnashishi asosida yangi kishi ijtimoiy psixologik moslashishning emotsional jihatlari rivojlanadi.U o`rtoqlar bilan bevosita rahbar va rahbariyat bilan turg`un jobiy o`zaro munosabatlar o`rnatilishida ,bu o`zaro munosabatlardann va ular sistemasida o`zining mavqeidan nisbatan yuqori darajadagi qoniqish shakllanishida ko`rinadi.Ijtimoiy – psixologik moslashishning hamma uchta jihati doimiy o`zaro ta`sirid bo`ladi.
Ijtimoiy- psixologik moslashishning asosiy ko`rsatkichlari sifatida quyidagilar qatnashadi.
1.Yangi kishining bevosita rahbarga va ishdagi o`rtoqlariga munosabati o`zining baholashi
2.O`zig bevosita rahbarning va ishdagi o`rtoqlarinig munosabatiga yangi kishining baho berishi
3Ishchi guruh jamoasi bilan o`zaro munosabatlari xarakteridan yangi kishining qoniqish darajasi
4.Ishchi guruhda o`zining ijtimoiy psixologik mavqeiga yangi kishining bahosi
5.Ishchi guruhda yangi kishining ijtimoiy-psixologik mavqeiga bevosita rahbarlar va ishdagi ortoqlari tomonidan baho berilishi
Bu barcha ko`rsakichlar yangi kishining o`zini , shuningdek, jamoaning boshqa a`zolarini so`roq qilish natijasid olinishi mumkin.