100 ichida sonlarni nomerlashni o’rganish. Reja: Kirish. I bob

2-§ Og’zaki nomerlash.

Ikkinchi o’nlik sonlarini og’zaki nomerlashni o’rganish o’nlik haqidagi tushunchalarni shakllantirishdan boshlanadi. O’qituvchi cho’plarni o’ntadan qilib bog’lab, birlardan qanday qilib o’nlar hosil bo’lishini ko’rsatadi. Bunday mashqlarni bolalar ham bajaradilar, so’ngra ular o’nliklarni sanaydilar, qo’shadi va ayiradilar. Masalan. Mana hsu qatorda nechta o’ntalik cho’plarni bog’ladilar? Stol ustida mendagiga qaraganda uchta ko’p o’ntalik cho’p qo’ying. Bolalar bunday mashqlarni bajarish natijasida o’ntaliklarni (o’nlarni) oddiy birlik (bir) lar kabi sanash, qo’shish va ayirish mumkinligi to’g’risida xulosa chiqaradilar. So’ngra birlar va o’nlarni sanash asosida 10-20 sonlarning hosil bo’lishi qaraladi va ularning nomlari tushuntiriladi.

O’qituvchi: bu yerda 1 ta o’ntalik yoki 10 ta cho’p bor. Sanoqda o’ndan keyin keladigan son qanday hosil qilinadi?

O’quvchi: o’nga bir qo’shiladi?

O’qituvchi: qaranglar o’ntalik ustiga 1 ta cho’p qo’yaman – o’n va bir bo’ladi. Cho’plar nechta bo’ladi?

O’quvchi: hammasi bo’lib 11 ta cho’p.

O’qituvchi : o’n bir sonida nechta o’ntalik (o’n) va nechta bir bor?

O’quvchi: bitta o’nlik va bitta bir.

Shundan keyin sonlarning o’nli tarkibi to’g’risidagi bilimlar ko’rgazmali qurollar yordamida va ularsiz mustaxkamlanadi.

1) 12 ta cho’pni sanab qo’ying va bu nechta o’ntalik cho’p va alohida nechta cho’p tashkil qilishini aniqlang.

2) 1 ta o’ntalik cho’pni va yana 4 ta cho’pni oling- hammasi bo’lib nechta cho’p oldik?

Og’zaki nomerlashni, keyinroq es yozma nomerlashni o’rganishda, qo’shishva ayirish xollari qaraladi, ular sonlarni xona qo’shiluvchilariga ajratish va uni tashkil etishga keltiriladi.

Masalan, misollarni yeching; 10+9, 17-10, (tushuntirish: 10 bu 1 o’nlik yoki 10 ta birlik, 9 ta birni qo’shamiz, natijada 1 ta o’nlik va 9 ta birlik hosil bo’ladi.) bunday mashqlar sonlarning o’nlik tarkibini ongli o’zlashtirishga ham imkon yaratadi.

Natural qatorda sonlarning hosil bo’lishi, ularning miqdoriy va tartib munosabatlari quyidagi mashqlarni bajarishda aniqlanadi:

1) 12 dan boshlab bittalab sanang, hosil bo’ladigan sonlarni ayting, 20 dan boshlab bittalab ayirib teskarisiga sanang va hosil bo’ladigan sonlarni ayting.

2) 17 dan 1 ta katta (kichik sonni ayting).

3) Misollarni og’zaki yeching.

13+1 , 18-1, 14 sm – 1 sm, 19 sm + 1 sm,