104-guruh uchun jahon tarixidan yakuniy savollariga javoblar. Ilk va qadimgi podsholiklar davrida misr

78. O`RTA BOBIL DAVRINING HUQUQIY MANBALARI. Bizgacha Mesopotamiya tarixiga tegishli ko‘plab huquqiy hujjatlar yetib kelgan. Ulardan eng qadimgisi podsho Shulga qonunlari (mil.avv. III ming yillikning oxiri); mil.avv. XX asrga oid Eshnunna qonunlari, undan kirish va 59 modda saqla nib qolgan; mil.avv. II ming yillik boshlariga tegishli Larsa va Issin qonunlari parchalari; Lipit-Ishtar nomli hukmdor qonunlarining kirish, xulosaning bir qismi va 40 ga yaqin qonun moddalari bizgacha yetib kelgan. Eng katta qonunlar to‘plami 247 modda, asosiy qism, xulosadan iborat Xammurapi qonunlaridir. Mil.avv. II ming yillik o‘rtalariga oid O‘rta Osuriya qonunlari, Yangi Bobil podsholigiga oid 20 ga yaqin qonun moddalari bizgacha yetib kelgan. Mil.avv. 1595-yildan Bobilda kassit sulolasining hukmronligi boshlanib, 1155-yilgacha davom etdi. Bu davr «O‘rta Bobil davri» deb ataladi. Kassitlar Bobilning yuksak madaniyatini qabul qildilar. Kassit sulolasi faol tashqi siyosat yurita olmadi. Bu davrning qudratli davlatlari Misr, Mitanni, Xettlar podsholigi Old Osiyoda yetakchilik uchun raqobat qildilar, Kassit Bobili iqtisodiy-harbiy jihatdan zaif bo‘lib, ular bilan tenglasha olmas edi. O‘sha davr misr yozuvlari Kassit Bobilining Misr qudratini tan olgani va uning hukmdorlariga sovg‘a-salomlar yuborgani to‘g‘risida ma’lumot beradi. Buria-Buriash davrida (mil.avv. XV asr oxiri) Misrning vaqtincha zaiflashuvi natijasida Bobil Misrga qarshi Mitanni bilan hamkorlik qildi. Natijada Misr Mitanni bilan tinchlik aloqalarini o‘rnatishga majbur bo‘ldi. Bobil Mitanni davlatining Sharqiy O‘rtayer dengizi qirg‘oqlari hududlariga nisbatan da’vosini qo‘llab-quvvatladi. Kassitlar sulolasi tashqi siyosatda murosachilik siyosatini olib bordi va o‘zining hukmronligini mustahkamlash uchun vaqti-vaqti bilan qo‘shni davlatlar bilan ittifoq tuzdi. Kassitlar Misrga qarshi xettlarni qo‘llab-quvvatladilar. Xettlar podshosiga Buria-Buriash II ning qizi turmushga uzatilib, sulolaviy nikoh bilan davlatlar o‘rtasidagi munosabatlar mustahkamlanadi. Kassit hukmdorlari mil.avv. XIII asrda xettlar bilan ittifoqlikda osuriyaliklarga qarshi urush olib bordi. Mil.avv. XII asr boshlarida kassit Bobili qulay xalqaro vaziyatdan foydalanib, vaqtinchalik Osuriyani o‘ziga qaram qildi. Kassit sulolasining hokimiyati kuchsiz bo‘lib, markaziy davlat hokimiyatining joylarga ta’siri zaif edi. Mamlakat ichida davlat yerlarini oqsuyak-zodagonlarga muntazam tarqatilishi, ularga soliq tushumlarini berilishi xazinani bo‘shab qolishiga va podsho obro‘-e’tiborining tushib ketishiga sabab bo‘ldi. Kassitlar davri shaharlarning o‘z-o‘zini boshqaruvi va xususiy mulkchilikning kuchaygan davri bo‘lgan. Bobil, Nippur va Sippar shaharlari ma’lum mustaqillikka ega bo‘lgan. Frot daryosi ning o‘ng qirg‘og‘idagi Sippar shahri yirik savdo-hunarmandchilik markazi bo‘lib, o‘z-o‘zini boshqarish huquqiga ega bo‘lgan shahar umumdavlat soliq va majburiyatlardan ozoq qilingan. Shamash ibodatxonasi bosh kohinni boshchiligida oqsoqollar kengashi boshqargan. Ular soliq va majburiyatlardan to‘la ozod qilingan. Bu shaharlar o‘zlarining alohida qo‘shinlariga ega bo‘lgan. Shaharlar doimo o‘z hududlarida savdo va hunarmandchilikni rivojlantirdilar. Natijada mamlakat iqtisodiyoti gullab-yashnadi. Savdo-hunarmandchilikning rivojlanishi uchun qulay shart-sharoit yaratildi. Qishloq xo‘jaligida natural holat kuchayib, tovar ishlabchiqa rish kamaydi. Yirik yer egaligi mustahkamlana boshladi. Zodagonlar ko‘p hollarda soliq to‘lovlaridan podsho farmonlari bilan ozod bo‘la boshladi. Bunday farmonlar «qudurru» (Yer egalarining soliq va ma’muriy immunitetlari to‘g‘risidagi farmon) chegara toshlarida yozib qo‘yila boshlanadi.