11 – Мавзу Фалсафа категориялари

Фан категориялари

Табиий тил тушунчаларидан
анча фарқ қиладиган сўзлар билан ифодаланади.
Хусусий илмий
категориялар
Фалсафий
категориялар
алоҳида олинган хусусий илмий анларда қўллани- ладиган, моҳият нуқтаи на- заридан бошқа фанларда
қўлланилиши мумкин бўлма- ган категориялардир. Маса-
лан, физика, кимѐ геоло- гия, география фанлари категориялари хусусий характерга эга
фан категорияларидан бутунлай фарқ қилади. Фалсафий кате- горияларнинг муҳим хусусияти, улар ўта кенг тушунчалар экан- лигидир. Айни шу сабабли фал- сафий категориялар ҳеч қачон ҳажман чекланган табиий тил тушунчалари даражасида сод- далаштирилиши мумкин эмас.
Бирлик – нарса, ҳодиса, жараённинг такрорланмас томонлари, белги ва хусусиятлари
Умумийлик – нарса, ҳодиса, жараённинг такрорланувчи томонлари, хусусият ва белгилари
АСОСИЙ ОНТОЛОГИК КАТЕГОРИЯЛАР
(бирлик - умумийлик)
Бирлик ва умумийликнинг характеристкаси (тавсифи)

• Умумийлик категорияси қонун категоряси билан боғлиқ
• Умумийлик зарурийлик билан чамбарачс боғлиқ
• Умумийлик моҳият категоряиси билан боғлиқ 4.Бирлик категорияси тасодифийлик ва ҳодиса категориялари билан чамбарчас боғлиқ

МИҚДОР ВА СИФАТ

17
Моддий оламнинг муҳим томонларини акс эттирувчи фалсафий категориялардир. Олам- даги нарса ва ҳодисалар доимо ўзгариб, ривож- ланиб боради, бу жараѐнда нарсалар доимо пайдо бўлади, ўзгариб туради. Лекин бундан улар муайян мавжудлик шаклига эга эмас, мут- лақ беқарор ва уларни бир-биридан ажратиб бўлмайди, деган хулоса чиқмайди.
Миқдор нарсанинг шундай муайянлигидирки, шу туфайли уни реал равишда (ѐки фикран) бир жинсли қисмларга бўлиш ва бу қисмларни бир
бутун қилиб тўплаш мумкин. Қисмлар ѐки нарса- ларнинг бир жинслиги (ўхшашлиги, монандлиги) миқдорнинг фарқ белгисидир. Бир-бирига ўхша- майдиган нарсалар ўртасидаги тафовутлар си- фат характерига, бир-бирига ўхшаш нарсалар ўртасидаги тафовутлар эса миқдор характерига эгадир.