11 – Мавзу Фалсафа категориялари

Сифат нарса ва ҳодисаларнинг муайянли- гини таъминлайдиган, уларга барқарор- лик багишлайдиган хосса, хусусият ва белгилар йиғиндисидир. Сифат нарса- нинг умумийлигини, яхлитлигини, унинг нисбий барқарорлигини, бир-бирига ўхшаш- лиги ѐки ўхшамаслигини ифодалайди.

Миқдор ва сифат
ўзгаришларининг ўзига хос хусусиятлари:
12
Миқдор ўзгаришлари маълум вақтгача нарсаларга муҳим таъсир кўрсатмагани ҳолда, сифат ўзга- ришлари ҳодисаларни тубдан ўзгартириб, унинг бошқа ҳодисага айланишини тақозо қилади.
Миқдор ўзгариш-
лари доимо, сифат ўзгаришлари эса маълум бир даврда юз беради.
Миқдор ўзгариш- лари аста секин,
сифат ўзгаришлари эса анча тез, айрим ҳолатда тўсатдан содир бўлади.
Сифат ўзгаришлари миқдор ўзгаришларига қараганда туб ўзгариш бўлиб ҳисобланади.

ИНКОРНИ ИНКОР ҚОНУНИ

20
Бу қонуннинг муҳим икки жиҳати мавжуд: Эскининг ўрнига янгининг келиши табиий- тарихий жараѐн бўлганлиги учун тараққиѐтнинг
муҳим шарти ҳисобланади(янги эски билан шунчаки чаки алмашинмайди, балки эски нинг бағрида вужудга келиб, ундан фойдаланиб қарор топади).
Янги эски билан ворисий боғлиқдир(янгига ўти- лаѐтганда эски бутунлай ташлаб юборилмайди, балки унинг ижобий томонлари сақланиб қо- лади ва ривожланиш давом эттирилади).
Бу қонун туфайли тараққиѐт тўғри чизиқ шаклида эмас, доира шаклида бўлади, унинг охирги нуқтаси бошланғич нуқтага яқинлашади. Лекин нуқталар туташмайди, балки юқори босқичда
спирал шаклга эга бўлади.

САБАБ ВА ОҚИБАТ

24
Сабаб оламнинг ҳа- ракати ва муайян вақт доирасида бўл- ган ўзгаришдан ' сўнг иккинчи бошқа бир натижанинг заруран келиб чиқишини таъ- минловчи асосий ҳо- дисани англатади. Оқибат эса ҳодиса-
лар занжирида сабаб- нинг таъсиридан вужудга келадиган янги ҳодисадир, сабабнинг натижасидир.
Оламдаги нарса ва ҳодисалар- нинг бир-бири билан алоқадор- лиги, таъсири ва акс таъсирини, воқеликка хос ана шундай муноса- батлар жараѐни- даги сабаб ҳамда оқибат боглани- шини ифодалай- диган категория- лардир.
Олам тарақ- қиѐтидаги боғ- ланишлар са- бабиятга, уму- мий қону-
ниятга бўйсу- нади, деб ҳи собловчи таъ- лимот фанда Детерминизм оқими, деб юритилади
Аксинча, са- бабият ва за- руриятни ин- кор этиб, бу Категориялар- ни воқеликдан ажратган ҳол- да тушунти- рувчи оқим индетерми- низм, деб аталади.