11. 1-mavzu: turizmni rejalashtirishda investision dasturlarni qo’llash. Ma’ruza mashg’uloti rejasi

2) ulushli moliyalash: 
- tashqi investorlar (yuridik va jismoniy shaxslar)ning firma kapitalidagi 
(aktsioner, qo’yilmasi sifatidagi) ulushli ishtiroki; 
- jamoaviy aktsiyaning qo’shimcha hajmda chiqarilishi; 
- venchur (tavakkal) investitsiyalar. 
3) o’z kapitali hisobiga moliyalash: 
- amartizatsiya fondi; 
- jamg’arma fondi; 
- zaxira kapitali; 
- taqsimlanmagan foyda. 
11.1.3. Iqtisodiy mezonlar bo’yicha investitsion loyihalarni tanlash. 
Ma’lumki, investitsion dasturlarni moliyalashga bir vaqtning o’zida 
investitsiyalashning turli manbalari ham jalb etiladi va ular birgalikda tashkilot 
rivojlanish dasturiga kiritiluvchi barcha loyihalarni moliyaviy ta’minlash tizimini 
yaratishga imkon beradi. 
Qarz investitsiyalar quyidagi kamchiliklarga ega: 
• ijara vositalaridan foydalanish muddatining chegaralanganligi; 
• kreditlar bo’yicha foizli to’lovlarga xarajatlarning yuqoriligi, bu to’lovga 
qobiliyatsizlik xavfining paydo bo’lishiga olib keladi; 
• garovni kafolatlash zarurligi. 
Qarzli moliyalash manbalari orasida lizing alohida o’rinni egallaydi.
Lizing kelishuvida qoidaga ko’ra, uchta tashkilot ishtirok etadi: lizing 
beruvchi, ta’minotchi, lizing oluvchi (bilvosita lizing). Ikkita ishtirokchi bo’lishi 

---

ham mumkin (vositachisiz): ta’minotchi va lizing oluvchi (to’g’ridan – to’g’ri 
moliyaviy lizing). Lizing shartnomasi bo’yicha lizing beruvchi lizing oluvchiga 
vaqtinchalik egalik qilishga berish uchun muayyan ta’minotchidan mulk egaligini 
olishni o’z bo’yniga oladi. 
Lizing imtiyozlari: 
• lizing beruvchi va lizing oluvchi uchun imtiyozliroq soliq shartlari; soliqqa 
tortiluvchi foyda lizing oluvchida ijara to’lovlarining qo’shilishi va xarajatlari 
evaziga kamayadi, lizing beruvchida esa mulkning lizing bo’yicha berilgan, lekin 
lizing beruvchining aktivlariga qo’shilgan amartizatsiya ajratmalari hisobiga 
kamayadi. 
• lizing oluvchining qarz majburiyatlari ko’payib ketmasligi uchun lizing 
to’lovlari summasining shartnomada oldindan qayd etilishi; 
• lizing firmasining sotish bozorida siljitiladigan, investitsion xarakterli 
mahsulotlar nomenklaturasining kengaytirilishi. 
• lizing oluvchi tomonidan uz rivojlanishining ivestitsion dasturi 
tezlashtirishi va uning uncha ko’p bo’lmagan bir vaqtli kapital xarajatlarsiz amalga 
oshirilishi. 
• lizing oluvchining ishlab chiqarishni davriligini mavsumiyligini hisobga 
olish imkoniyatli va kredit bo’yicha sotib olishga nisbatan qo’layligini ta’minlash. 
• asosiy fondlarining aktiv qismini tez yangilash imkoniyati. 
• etkazib beruvchiga kafolatlangan qimmat mahsulotning ishlab chiqarishini 
ta’minlash va uning jahon bozoriga chiqishini ta’minlash. 
• kredit berishdan farqli ularoq garov kafolatlari muammolarining yo’qligi
Lizingning kamchiliklari: 
- asosiy vositalarini (jihozlar va boshqa buyumlar) sotib olishda yuqori 
darajali ushlab qolishlar. 
- jarima sanksiyalarining yuqoriligi tufayli lizing shartnomalarini muddatdan 
oldin bekor qilish murakkabligi. 
- ishlatilgan jihozlarni qoldiq tugatish qiymati tufayli joriy qilish 
murakkabligi.