11-6 ing 20-guruh talabasi ning

JEK LONDON MASHHUR REALIST IJODKOR
Jack London (talaffuzi: Jek London) (toʻliq ismi John Griffith „Jack’’ London, tavallud topganidagi ismi John Griffith Chaney) (12-yanvar, 1876 -22-noyabr, 1916) amerika yozuvchisi va jurnalisti. London asarlari boshqa tillarga eng ko’p tarjima qilingan Amerikalik yozuvchilardan biridir. Bundan tashqaari u keyinchalik ilmiy fantastika nomi bilan mashhur janrning asoschisi ham hisoblanadi.
London San Fransiskoda „The Crowd’’ nomli adabiy guruhning aʼzosi va sotsializm, ishchilar va hayvonlar huquqlarini himoya qiluvchi kuchli advokat edi. London „Temir tovon’’ , „The people of the Abyss’’, „War of the Classes’’ va „Before Adam’’ kabi bu mavzularga tegishli bir qancha asarlar yozgan. Jack Londonnning eng mashhur asarlari „Oq soʻyloq“(inglizcha: White Fang) (romani va „Yovvoyilik chaqirig’’ (inglizcha: The Call of the Wild) (1903) novellasidir. Oʻzbek kitobxonlariga London oʻzining „Martin Eden“ (1908—1909) romani bilan yaxshi tanish. Jack Lonndon oʻz asarlarida romantizm va oddiy hayot qiyinchiliklari haqida yozgan. London birgina asar yozish bilan butun dunyoda shuhrat qozongan va katta mablagʻ ishlagan birinchi yozuvchilardandir.Jack London 12-yanvar, 1876-yilda tugʻilgan. Uning onasi Flora Wellman Pennsylvania kanali quruvchisi Marshall Wellman va uning birinchi rafiqasi Eleanor Garrett.
Jonesning kenja beshinchi farzandi edi. Flora otasi uning onasining o’limidan so’ng boshqa turmush qurgan vaqtda Ohioni tashlab ketadi. Flora San Fransiskoda musiqa oʻqituvchisi sifatida ishlagan. Biograf Clarice Stasz va boshqalar Londonning otasi munajjim Wiliam Chaney ekanligiga ishonishadi. Flora Wellman homilador boʻlgan vaqtida San Franciscoda Chaney bilan yashayotgan edi. Stasz Chaney Londonning onasi Flora uning xotini ekanini aytganligini va bir reklamada Flora oʻzini Flora Wellman Chaney deb ataganini taʼkidlab o’tadi. Flora Vellmanga koʻra 1875-yil, 4-iyunda San Francisco Chronicle gazetasida chop etilishicha Chaney Floradan abort qilishini talab qiladi. Flora buni rad etgach Chaney bolaga boʻlgan javobgarlikdan voz kechadi. Chaqaloqni dunyoga keltirgandan soʻng Flora uni qoʻshnisi avvallari qul boʻlgan Afrikalik Amerika fuqarosi Virginia (Jennie) Prentissga enagalik qilishi uchun joʻnatadi. Prentiss Londonning hayotida muhim ona timsoli boʻlgan va keyinchalik London uni oʻzining asosiy sevgi va mehr-muhabbat manbayi sifatida taʼriflaydi. 1876-yilda Flora Wellman Fuqarolik urushi faxriysi John Londonga turmushga chiqadi va John uning oʻgʻli Jackni oʻzlari bilan birga yashashi uchun olib keltiradi. Ularning oilasi Oaklandga joylashishidan avval San Francisco boʻylab koʻchib yuradi. Prentisslar oilasi ham Londonlar bilan birga koʻchishadi.
London yoshligida juda koʻp kasblar bilan shug’ullangan. 1893-yilda ilk bor u Yaponiya sohillariga dengiz safariga oddiy matros bo’lib borgan. 1894-yilda ishsizlarning Vashingtonga ko’chishida qatnashgan, daydilarcha hayot tarzi uchun qamoqqa olingan, siyosiy harakatlarga qoʻshilgan. 1895-yil AQSH ishchi partiyasi, 1901-yil sotsalistik partiyaga aʼzo boʻlgan. Keyinroq Kaliforniya universitetiga oʻqishga kiradi va ko’p o’tmay oʻqishni tashlab ketadi. Jack Londonning adabiy faoliyati 1893-yildan boshlangan. Yozuvchining koʻpgina hikoya toʻplamlari, qator qissa va romanlari shimol mavzuida yozilgan ‘‘Boʻri bolasi’’, ‘‘Izgʻirin bolalari’’ va boshqalar. ‘‘Qor qizi’’ , ‘‘Hayot uchquni’’, ‘‘Shimoliy Odisseya’’, ‘‘Insonga ishonch’’, ‘‘Qadim dengizchilardek’’, ‘‘Chandiqli odam’’ , ‘‘Oltin dara’’ va boshqa sarguzasht asarlar muallifi. ‘‘Olis oʻlkada’’, ‘‘Ayol mardligi’’, ‘‘Gulxan yoqish’’, ‘‘Qish haqida qissa“.asarlarida tabiat bilan uyg’unlashib ketgan, mehnatsevar indeyslarning oʻziga xos hayotini tasvirlagan. ‘‘Yovvoyilik chaqirigʻi“ , ‘‘Oq soʻyloq“ asarlari hayvonot olami haqida. ‘‘Dengiz boʻrisi’’ ‘‘Martin Eden“ , ‘‘Uch qalb” romanlari mashhur. Londonning ijodida Gerbert Spenser, Fridrix Nitsshefalsafiy taʼlimotlarining taʼsiri seziladi. ‘‘Martin Eden’’ roman-biografiyasida bosh qahramonning paymonasi toʻlgan chogʻda ham ‘‘yashashga ishtiyoqi’’ni aks ettirgan. Uning individualizm taʼsiridayozilgan mazkur romanida gʻarbcha ‘‘barkamol inson’’, yaʼni ‘‘superman’’nazariyasi ham ilgari surilgan.
London 16 yillik ijodiy faoliyati mobaynida 19 roman, 18 toʻplam (152 hikoya), 3 pyesa, 8 avtobiografik va publitsistik harakterdagi kitob yaratgan. ‘‘Hayotga muhabbat’’ (1961), ‘‘Qish haqida’’ (1962), ‘‘Martin Eden’’ (1968) va boshqa asarlari oʻzbek tiliga tarjima qilingan.1876-yil oxirida onasi Flora Vellman qisman nogiron bo'lgan, fuqarolik urushi qatnashchisi Jon Londonga turmushga chiqadi. Chaqalog'i Jon (Jek London) bilan birgalikda yosh oila san Fransisko ko'rfazi bo'yida joylashgan Oklendga ko'chib kelishadi. Jon Chaney nomi keyinchalik o'gay otasi nomi bilan ‘‘Jek London" ga o'zgartiriladi. U yerda London davlat maktabini tugatguniga qadar istiqomat qiladilar.
Oilaviy moddiy qiyinchiliklar tufayli Londonning bolaliklik paytlari qiyinchilik va mashaqqatli mehnat bilan o'tgan. U 10 yoshida gazeta tarqatib, keyinroq, 13 yoshidan keyin uyidan chigib ketib mustaqil hayot kechira boshlagan.1889-yilda Hikmotning konserva zavodida kuniga 12-18 soatdan ishlash orgali pul topgan. Ko'p soatlik mehnat yosh bolakayni haddan tashqari holdan toydirar edi. Bu qiyinchilikdan chiqish uchun London cho'qintirgan onasi Virjiniya Prentisdan qarz olib Frank ismli chig'anoq qaroqchisidan qayiq sotib oladi va o'zi ham shu ish bilan shug'ullanishni boshlaydi. Uning qayig'i shikastlanib ishga yaroqsiz bo'lib qolganidan so'ng London Kaliforniya baliq patruli a'zosi sifatida ishga qabul qilinadi. 1893-yilda u Yaponiya qirg'oqlari tomon yo'l olgan ‘‘Sofi Sazerlend " kemasi bilan shartnoma imzolab, matros sifatida ishlab pul yig'ib qarzini to’lab oladi. U qaytib kelganida, mamlakat 93-yildagi vahima girdobida edi va Oklendni mehnat tartibsizliklari qamrab olgan edi. 1894-yilda London Kaliforniyani tark etib, ishsiz,darbadar kishlar bilan Vashingtonga boradi. U yerda guruh bo'lib yashaydilar va ko'chada darbadarlik qiladilar. Bu tufayli u Nyu-Yorkning Bufallo shahrida hibsga olinib, Eri okrugidagi qamoqxonada 30 kun davomida ushlab turiladi. Shu hibsxonada o'tgan kunlari haqida ‘‘Yo'l" asarida shunday deydi: "Inson bilan muomila qilish Eri okrugi qalamining chop etib bo'lmaydigan eng kichik dahshatlaridan biri edi. Men ‘‘bosib bo'lmaydi" deyman; va adolatda men ham ta'riflab bo'Imaydigan deyishim kerak. Men ularni ko'rmagunimcha ular men uchun aqlga sig'mas edi va men dunyoning yo'llari va insoniy tanazzulning dahshatli tubsizligidagi bahor tovug'i emas edim. Eri okrugidagi qalamning tubiga tushish uchun chuqur pasayish kerak bo'lardi va men u yerda ko'rganimdek, narsalarning sirtini yengil va yuzma-yuz ko'zdan kechirardim.