11-маъруза: Асбобсозлик пўлатлари


Қизимайдиган штамп пўлатлари


Download 113 Kb.
bet3/3
Sana27.12.2022
Hajmi113 Kb.
#1067984
1   2   3
Bog'liq
11-маъруза

Қизимайдиган штамп пўлатлари. Қаттиқлиги HRC=60-62 бўлади. Углероди 1% дан кам бўлмаган пўлатлардан (У10А, У11А, У12А) ясалади.
Ушбу пўлатларнинг тобланиш чуқурлиги кичкина бўлгани учун нисбатан йенгил шароитда ишлайдиган, оддий шаклли майда деталлўтампларини ясаш учун ишлатилади.
Мураккаб шаклли оғир детал штамплари бунда оғир шароитда ишлайди тобланиш чукурлиги катта бўлган легирлаган пўлатлардан ясалади. Масалан Х ва ШХ15 пўлатлари.
Совиқлайин прокатлашда жўвалар 9Х ёки пўлатлардан ясалади. Сувда тоблаб паст харорат 100-120С да бўшатилганда сиртининг 15мм қалинлиги HRC=66 гача йетади. Зарб билан ишлайдиган асбоблар ( пневматик асбоблар, зубила) қатиқлиги HRC=52-58 бўлиши лозим. Штамплар пўлатларнинг енг кўп ишлатиладигани қуйидагилар; 4ХС, 6ХС, 4ХВ2С, 6ХВ2С. Буларнинг баъзиларининг кимёвий таркиби қуйидаги жадвалда келтирилган.

Пўлат маркаси

S %

Mn %

Si %

Cr %

V %

Mo %

W %

4ХС

0,35-0,45

0,4

1,2-1,6

1,3-1,6

-

-

-

6ХС

0,6-0,7

0,4

0,6-1,0

1,0-1,3

-

-

-

4ХВ2С

0,35-0,44

0,2-0,4

0,6-0,9

1,0-1,3

-

-

2,0-2,5

6ХВ2С

0,55-0,65

0,2-0,4

0,5-0,8

1,0-1,3

-

-

2,2-2,7

Бу пўлатларнинг тоблаш ва бўшатиш хароратлари хамда натижавий қаттиқлиги қуйидаги жадвалда келтирилган.


Пўлат маркаси

Тоблаш харорати, t C

Бўшатиш харорати t C

Бўшатилгандан кейинги қаттиқлик HRC

4ХС

880-900 мой

240-270

51-52

6ХС

840-860 мой

240-270

51-53

4ХВ2С

860-900 сув

240-270. 420-440

50-52. 44-46

6ХВ2С

860-900 сув

240-270. 420-440

53-55. 46-48

Қизимайдиган босим остида ишлайдиган асбобларга кирялар (филералар) хам киради. Киряғфилера кўзлари сим тортилиши натижасида йейилади ва қизийди.
Шунинг учун улар йейилишга ва иссиққа чидамли хромли легирланган пўлатландан ясалади, Х12, Х12М, Х12Ф1, Х6ВФ.
Қизийдиган штамплар пўлатлари, бу пўлатларга қуйидаги талаблар қуйилади; оловбардошлик, иссиқбардошлик. Чуқур тобланувчанлик, қовушқолик, йопишмаслик.
Нисбатан йенгил ўароитда (кичик босим остида) иўлайдиган ўтамплар У7А, У8А, У9А пўлатлардан ясалади.
Оғирроқ шароитда ишлайдиган легирланган пўлатлар 5ХНМ, 5ХГМ, 5ХНСВ дан ясалади. Бу пўлатларнинг базъиларининг кимёвий таркиби қуйидаги жадвалда келтирилган.

Пўлат маркаси

С %

Mn %

Si %

Cr %

V %

Mo %

W %

5ХНМ

0,5-0,6

0,5-0,8

0,35

0,5-0,8

-

0,15-0,3

-

5ХГМ

0,5-0,6

1,2-1,6

0,25-0,65

0,6-0,9

-

0,15-0,3

-

Булар орасидаги қизиб оғир шароитда ишлайдиган штамплар учун енг кўп ишлатиладигани 5ХНМ пўлатидур.


9.2 расимда ХНМ пўлатининг механик хоссалари хамда уни бўшатиш ва синаш хароратига таъсири кўрсатилган.
Пўлатлар 5ХНМ ва 5ХНЮВ ни толаб бўшатилгандан (550С) сўнг механик хоссалари қуйидагича; 0в=1200-1300 Mn/m2:
Б=10-13%: w=40-45% Qn=400-500 Kj/m2: 5ХГМ пўлати учун куйидагича; 0v=1200-1300 mn/m2; б=10-13%; Qn=30%; Qn=300-400Kj/m2


14-мавзу бўйича саволлар

  1. Легирланган деган сўзнинг маъноси нима?

  2. Легирланган пўлатлар қандай маркаланади?

  3. Қандай легирловчи элементларни биласиз?

  4. Иссиқка чидамлилик деб нимага айтилади?

  5. Иссиқликка чидамлилиги кам бўлган асбобсозлик пўлатларга қайсилар киради?

  6. Тезкесар пўлатларга қандай термик ишлов берилади?

  7. Совуқ металлни деформациялайдиган штампларига қайсилар киради?

  8. Бир карбидли қаттиқ қотишмага мисол келтириб, қўлланиш сохасини айтинг.



14-мавзуга оид адабиётлар


Асосий адабиётлар:

  1. И.Носиров. Материалшунослик. Дарслик. Тошкент. “Ўқитувчи”, 1993 – 165-171 бетлар;

  2. I.Nosirov. Materialshunoslik. Darslik. A.A.Riskulov, Х.A. Sharifhodjayeva, G.B.Yuldasheva tarjimasi. Toshkent. TAYLQEI nashriyoti, 2020 – 238-247 бетлар;

  3. A.A.Riskulov. Materialshunoslik - Materials Science. Darslik. Toshkent. “Zarqalam”, 2018 – 350-357 бетлар;

  4. A.A.Riskulov, G.B.Yuldasheva. Materialshunoslik (metallar texnologiyasi). O’quv-uslubiy qo’llanma. Toshkent. TAYLQEI nashriyoti, 2019 – 19-28 бетлар.

Қўшимча адабиётларга ҳаволалар:

  1. http://library.ziyonet.uz/uzc/book/55695

  2. http://library.ziyonet.uz/uzc/book/57661

  3. http://library.ziyonet.uz/uzc/book/62823

  4. http://library.ziyonet.uz/uzc/book/69219

  5. http://library.ziyonet.uz/uzc/book/81546

  6. http://library.ziyonet.uz/uzc/book/89812

  7. http://library.ziyonet.uz/uzc/book/93928

  8. https://uz.denemetr.com/docs/769/index-31320-1.html

  9. https://kitobxon.com/ru/kitob/materialshunoslik

  10. http://kasbimaymanoqkxk.narod.ru/Mate.htm



Қўшимча адабиётлар
5. Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора тадбирлари” тўғрисидаги фармони (Халқ сўзи газетаси, 2017 йил, 12 апрель).
6.О.В.Чудина, Г.В.Гладова “Вибор материалов и методов упрочнения деталей транспортного машиностроения” М.:МАДИ.2015-120с.
7.Л.П.Шестопалова и др. «Методы исследования микро-и наноструктуры материалов» М.: МАДИ, 2012-184с.
8. О.В.Чудина и др. «Краткий курс лекций по материаловедению» М.МАДИ 2009-92с.
9. А.М.Адаскин “Материаловедение” М.: “Машиностроение” 2006.
Интернет сайтлари
10. www.lex.uz – Ўзбекистон Республикаси қонун хужжатлари маълумотлари миллий базаси.;
11. www.gov.uz. – Ўзбекистон Республикаси хукумат портали.
12. www.wikipedia.ru
14. www.ZiyoNet.uz
Download 113 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling