11-мавзу: Ёғоч устуннларни лойиҳалаш ва ҳисоблаш. Режа

Панжарасимон устунлар - ишлаб чиқариш бино ва иншоотлари том ёпма деворларида юк кўтарувчи таянч конструкцияси сифатида қўлланилади. Уларнинг баландлиги 10 метр ва ундан ҳам юқори бўлиши мумкин. Тўғри тўртбурчакли устуннинг кўндаланг кесим юзаси баландлиги (16)l дан кичик бўлмаслиги керак (3-расм).
Панжарасимон устун белбоғлари бир ёки икки элементли бўлиши мумкин. Устун тугунлари болт ёрдамида маҳкамланади. Панжарасимон устунлар вертикал ташқи юклама, горизонтал шамол босими, устуннинг хусусий оғирлигини ҳисобга олган ҳолда ҳисобланади.

3-расм. Панжарасимон устунлар: а - учбурчакли; б - тўғри тўртбурчакли; в - кесим турлари.

Ушбу турдаги устунлар худди консол фермалар каби ишлайди. Устун стерженларидаги бўйлама зўриқишларни қурилиш механикаси услублари ёрдамида ёки график усулда - Максвелл-Кремон диаграммаси ёрдамида аниқлаш мумкин.
Зўриқишлар қийматларига қараб стерженнинг кўндаланг кесим ўлчамлари аниқланади
Ёғоч устунларининг кесимлари, асосий кўрсаткичлари, қўлланилиш соҳаси, устуннинг пойдеворга бирикиши, кесим юзасини танлаш ва уни мустахкамлик ва устуворликка ҳисоблаш.
Мисол. Иккинчи нав қарағай ёғочдан тайёрланган тўрт қиррали ёғоч устуннинг кўндаланг кесими танлансин. Устун узунлиги l = 5,4 м ва учлари шарнирли маҳкамланган. Устунда заиф кесим йўқ ва унга N =300 кН = 3,0 МН сиқувчи бўйлама куч таъсир қилади.
Ечиш: Олдиндан устун эгилувчанлигини деб қабул қиламиз. Устиворлик коэффициенти - ни аниқлаймиз: ,
( бўлганлиги учун). Ёғочни сиқилишдаги ҳисобий қаршилиги кўндаланг кесим ўлчами 13 см дан катта бўлган ҳолатда Rc = 15 МПа га тенгдир.
Устуннинг талаб қилинган кўндаланг кесим юзаси
Агар кўндаланг кесимини квадрат шаклида деб олсак,
Қабул қиламиз: b= h= 20 cм га тенг
Текшириш. Кўндаланг кесим юзаси 2 2 hb 4002020 cм  ,0 04м . Кесимнинг инерция радиуси: i ,0 2029  8,5 см .