11-мавзу: гидромашиналар ҳАҚида умумий тушунчалар

насоснинг босими
 деб аталади ва суюқлик 
устунининг метрлари ҳисобида ўлчанади. Н ҳарфи билан белгиланади. 

---

Насосларнинг асосий кўрсаткичлари 

Босим икки хил усулда аниқланади: 

Насос қурилмасининг ўлчов асбоблари кўрсатуви бўйича (насос 
ишлаб турганда). 

Суюқликка насос қурилмаси қисмларида берилган солиштирма 
энергиялар йиғиндиси бўйича. 

Насоснинг вақт бирлигида бажарган иши унинг 
қуввати
дейилади. қувват / , о.к., квт ва бошқа бирликларда ўлчанади. 
Насоснинг бирор вақтда кўтарган суюқлиги Q кг, босими Н бўлса,
унинг бажарган иши:

A = GH;  

валга берилган қуввати:

фойдали қуввати: N
ф
 = 
γ
QH 

  

Фойдали қувватнингвалга берилган қувватга нисбати насоснинг 
фойдали иш коэффициенти (ФИК) деб аталади. 

---

Марказдан қочма насослар 

Марказдан қочма насосларда суюқликка энергияни насос корпусида айланувчи иш ғилдираги 
кураги ёрдамида берилади. Бунда парраклар орасида суюқлик заррачаси марказдан қочма куч 
таъсирида насос камерасига интилади. Бундай ҳаракат натижасида иш ғилдираги марказида 
босим камайиб, таъминловчи идишдаги суюқлик сўриш Қувурси орқали кўтарилади ва иш 
ғилдираги кураклари орасидан чиқиб кетган суюқлик ўрнига янги суюқлик келади. Насос 
камерасига марказдан қочма куч таъсирида суюқликнинг келиши натижасида босим ортиб, 
суюқлик насос камерасидан ҳайдаш Қувурсига кўтарилади. Марказдан қочма насосларнинг 
ишлаши шу принципга асосланган бўлади. 

Марказдан қочма насосларнинг асосий қисмлари корпус, валга ўрнатилган айланувчи 
иш ғилдраклари бўлиб, валга бир ёки бир неча иш ғилдираги ўрнатиш мумкин. Биринчи ҳолда 
насос бир ғилдиракли ёки бир босқичли дейилади. Иккинчи ҳолда эса у кўп босқичли 
дейилади. Бир босқичли марказдан қочма насослар кичик босимли насослар гуруҳига таълуқли 
бўлиб, босимни ошириш учун валга бир неча иш ғилдираги ўрнатилади. Бу ҳолда босим иш 
ғилдираклари нечта бўлса, тахминан шунча ортади. Одатда, марказдан қочма насосларнинг 
босқичлари сони 12 тадан ошмайди. 

Марказдан қочма насосларнинг бошқа турдаги насослардан асосий устунлиги уларнинг 
ихчамлигидир. Бу насосларда турли ҳаракатнинг йўқлиги сабабли уларнинг пойдевори ҳам 
ихчам бўлади. Натижада насос ва унга тегишли асоснинг, хизмат ва ремонт ишларининг 
қиймати кам бўлади. 

Иккинчидан насоснинг тез-тез бузилиб туришга сабаб бўладиган клапанлар ва бошқа 
турли деталлар бўлмайди.

Учинчидан, ҳаракат битта вал орқали берилиб, мураккаб узатувчи механизмларнинг 
ҳожати бўлмайди. 

Марказдан қочма насослар босим жуда катта бўлмаса ҳам, сарф катта бўлиши зарур бўлган 
ҳолларда ишлатилади. 

---