11-mavzu. Global korrupsiya ijtimoiy-madaniy inqiroz oqibati

7.4. Fuqarolarning pulini yo‘qotishlari. Ba’zi qonun normalari huquq normalariga bo‘ysunishi bilan bog‘liq bo‘lgan shaxsga zarar etkazsa korrupsiyaga sabab bo‘lishi mumkin. Bunda hatto jarima miqdori va jinoyat uchun pora nominal darajada teng bo‘lgan taqdirda ham, jarimani to‘lashda bankda to‘lovni amalga oshirish va jarimani rasmiylashtirgan idoraga to‘lovni tasdiqlovchi hujjatlarni (kvitansiyalar) taqdim etish uchun pul bo‘lmagan vaqt sarflari bilan birga olib borilishini ta’kidlash joiz. Qonun ustuvorligi oqibatida yetkazilgan zararli zararlar har xil va fuqarolar uchun har xil darajada yoqimsiz hisoblanadi. Shuni ham e’tiborga olish kerakki, hali barcha fuqarolar o‘z huquqlarini sudda himoya qilishga tayyor emaslar. Bu esa o‘z navbatida korrupsiyaning yashovchanligini ta’minlashga xizmat qiladi.
8. Korrupsiyaning zararli oqibatlari. Tomas Xobbes yozganidek, korrupsiya " har doim va har qanday vasvasalarda barcha qonunlarga nisbatan nafratlanish kelib chiqadigan ildizdir". Yuqori darajada korrupsiyaga uchragan mutasaddilarda aksariyat davlat resurslari qasddan ularni talon-taroj qilish eng oson bo‘lgan yoki pora eng oson yo‘l bilan yig‘iladigan kanallarga yo‘naltiriladi. Siyosat esa korrupsiya ustidan nazorat qilish mexanizmlarini: matbuot erkinligi, adliya tizimining mustaqilligi, raqobatdosh siyosatchilar (muxolifatchilar) va fuqarolarning shaxsiy huquqlarini yanada bostirishga qaratilgan bo‘ladi. Qisqasi,siyosat korrupsiya uchun xizmat qila boshlaydi.
Shuningdek, korrupsiyaga nisbatan bag‘rikenglik bilan munosabatda bo‘lish mumkin degan nuqtai nazar mavjud. Tarixiy dalillarga ko‘ra, ko‘plab mamlakatlarning rivojlanish tarixida (Indoneziya, Tailand, Koreya) iqtisodiy o‘sish korrupsiyaning ko‘payishi bilan birga bo‘lgan davrlarga to‘g‘ri keladi. Bu davrda hatto korrupsiyaning ko‘payishi ham iqtisodiy o‘sishga to‘sqinlik qilmagan. Boshqa bir dalilga ko‘ra, pora berish faqat davlat va mahalliy tuzilmalar faoliyatida bozor tamoyillarini amalga oshirish hisoblanadi. Shunday qilib, korrupsiyaga nisbatan bag‘rikenglik munosabati iqtisodiy o‘sishda yoki umuman bozor samaradorligiga ta’sir qilmasa qabul qilinadi. Ushbu nuqtai nazarni tanqid qiluvchilarning ta’kidlashicha, yuqoridagi sabablarga ko‘ra, korrupsiya darajasi yuqori bo‘lgan mamlakatlar, o‘sish davridan keyin barqarorlikni yo‘qotishi va pasayish spiraliga tushib qolish xavfi bor.