11-mavzu Mulohaza. Xulosa chiqarish Reja Mulohaza va uning turlari

III. Predikatga  qarama-qarshi  qo‘yish  (lot.–  contrapositio)  bevosita  xulosa 

chiqarishning  mantiqiy  usullaridan  biri  bo‘lib,  bu  usul  qo‘llanganda  berilgan  mulohaza  avval 

aylantiriladi, so‘ngra almashtiriladi. Natijada hosil bo‘lgan mulohazaning (xulosaning) sub’ekti 

asos mulohaza predikatiga zid, predikati esa uning sub’ektiga mos bo‘ladi: 

S

P

P

S





 

Bunda,  xulosadagi  S  ning  inkor  shaklida  bo‘lishi  xulosa  bog‘lovchisining  inkor  etilishi 

natijasidir. Predikatga qarama-qarshi qo‘yishda A-E ga, Ye-I ga, 0-I ga o‘zgaradi. 

Turli  mulohazalardan  bunday  usul  vositasida  xulosa  chiqarish  quyidagi  shaklda 

ko‘rsatilgan: 

Masalan: 

1. A. Hamma  musulmonlar  Islom  diniga  e’tiqod  qiladilar.  Islom  diniga  e’tiqod 

qilmaydiganlar musulmon emas. 

Juz’iy  tasdiq  (I)  mulohazadan  predikatga  qarama-qarshi  qo‘yish  usuli  bilan  xulosa 

chiqarib  bo‘lmaydi.  Chunki,  «Ba’zi  S-P  mulohazani  aylantirsak  «Ba’zi  S-P  mas  emas»,  ya’ni 

juz’iy inkor hukm kelib chiqadi. Undan almashtirish orqali xulosa chiqarib bo‘lmaydi.