12- amaliy mashg’ulot Mavzu: Yuqumli kasalliklar kelib chiqish sabablari. Klinik ko’rinishlar

Yuqumli kasalliklarga qarshi olib boriladigan chora tadbirlar.Yuqumli kasalliklar profilaktikasi.
Yuqumli kasalliklarning rivojlanishi, odamlar orasida tarqalishi, awalo kishilik jamiyatining ijtimoiy — iqtisodiy rivojlanishiga, aholining turmush tarziga bog‘liqdir. Asrlar o ‘tishi bilan jamiyatda yuz bergan o ‘zgarishlar bilan birqatorda yuqumli kasalliklarda hamevolutsion jarayon sodirboMgan. Hozirgi vaqtda yuqumli kasalliklarning ham yangi xillari vujudga keldi. M asalan, virus qo‘zg‘atadigan O ITS kasalligi 1980-yillaming boshida birinchi m arta aniqlandi. Ikkinchi tom ondan, profilaktik chora-tadbirlar, o ‘z navbatida, yer yuzida yuqumli kasalliklar manzarasini o'zgartiradi. M am lak atd a olib borilgan bezgakka qarshi c h o ra -ta d b irla r m uvaffaqiyatli tugadi. 1964-yilda 0 ‘zbekistonda bezgak kasalligi um um an tugatildi. Kana tarqatadigan ensefalit, qutirish, poliomielit, qizamiqqa qarshi vaksina yaxshi natija bermoqda. M asalan, 1968-yildan beri qizam iq bilan og‘rish 11 marta kamaydi. Difteriya va ko‘k yo'talga qarshi kurash yaxshi natija berayapti. H aligacha virusli kasalliklarga qarshi yaxshi samarali emlaydigan vaksinalar va bem orlarni davolovchi vositalar yo ‘q. S hunday qilib, yuqumli kasalliklarga qarshi kurashda am alga oshiriladigan chora-tadbirlar ikkiga: um um iy va maxsus choralarga bo‘linadi. Um um iy chora tadbirlar davlat tom onidan amalga oshiriladi. B unda aholi turm ush tarzini yaxshilash, odam larning ishlash va dam olish sharoitlarini qulaylashtirish, uy-joy sharoitini yaxshilash kabilar ko ‘zda tutiladi. Maxsus profilaktik choralar sog'liqni saqlash organlari tom o n id an amalga oshiriladi. Zarur b o ‘lganda boshqa tashkilotlar (veterinariya xodim lari, qishloq xo‘jalik tashkilotlari) ishtirok etadi. Profílaktika choralari 3 yo‘nalishda olib boriladi: 1. Infeksiya manbaini zararsizlantirish; 2. Kasallikning yuqish yo‘llarini to‘sish; 3. Odamlarda yuqumli kasalliklarga qarshi immunitetni hosil qilish. Infeksiya manbaini zararsizlantirish uchun bem orni tezda kasalxonaga joylashtirib, uning oi^anizm idagi patogen mikroblarni yo‘qotish choralari ko‘riladi. Bakteriya tashuvchilar sanatsiya qilinadi. B em or foydalangan buyumlar, idish-tovoqlar, kiyim-kechaklar, u yotgan xona dezinfeksiya qilinadi. B em or b u tu n lay sog‘aygach, b akteriologik tekshiruvlarda manfiy natija olingandan so‘ng kasalxonadan chiqariladi. 0 ‘lat va vabo bilan m uloqotda b o ‘lgan ham m a odam lar m axsus izolyatorlarga yotqiziladi. Izolyatorda saqlash turg‘unlik davri davom iyligiga bogliq: o'latda 6 kun, vaboda 5 kundir. Bu yuqumli kasalliklarga qarshi kurashda asosiy y o l boMib, bem om ing kasalliklarga qarshi kurashish qobiliyatini oshirish, ulam ing turm ush sharoitini, moddiy imkoniyatlarini yaxshilash juda muhimdir. O dam larda emlash yo‘li bilan sun’iy im m unitetni hosil qilish alohida o ‘rin tutadi. Faol sun’iy immunnitet hosil qilish uchun vaksinalardan, passiv sun’iy im m unitet hosil qilish uchun im m un zardoblardan foydalaniladi. Emlash uchun vaksina tirik yoki o ’ldirilgan bakteriyadan tayyorlanadi Tirik m ikroorganizm lardan tayyorlangan vaksinani birinchi marta E.Djenner ( 1798) ishlatgan. U odamga zarar qilmaydigan sigir chechagini • qo ‘zg‘atuvchi omili bilan odam lam i chechakka qarshi emladi. “Vassa” — lotincha so‘z bo'lib, “sigir”m a’nosini anglatadi. Vassa so'zidan vaksina atamasi olingan. 0 ‘ldirilgan vaksinalar 2 guruhga bo‘linadi: a) korpuskulyar — h ar xil usul bilan o'idirilgan patogen bakteriyalardan tayyorlanadi. U lar ichak infeksiyalarida, ko‘k yo‘tal, toshmali tif, Ku isitmasi, ensefalitlar, leptospirozlarda qo‘llaniladi. b) molekulyar vaksinalar — ular tarkibida m ikrob zarrasi yoki tanasidan ajratilgan antigenlar bo'ladi. Bu vaksina hosil qilgan immunitet uzoqroq saqlanadi. Ekzotoksin chiqaradigan bakteriyalarqo‘zg‘atadigan kasalliklarga qarshi em lash uchun anatoksin ishlatiladi. Hozirgi vaqtda difteriya, qoqshol, botulizm , stafilokokk anatoksinlari qo ‘llaniladi. G en injeneriya usulida vaksina rekombinant bakteriya tizimida sintezlangan antigenlardan tayyorlanadi. Bu usul gepatit V vagrippga qarshi vaksina olish sohasida katta istiqbolga ega. 1999-yil SanPin ko‘rsatmasiga muvofiq VGVga qarshi emlash emlash jadvaliga kiritildi va uzviy emlash ishlari olib borilm oqda. 2007-yilda qizamiq va qizilchaga qarshi Respublikamiz aholisi yoppasiga emlandi. Yuqumli kasalliklami Respublikamiz hududida kamaytirish, ba’zi kasalliklar (parranda grippi, m aymun chechagi, atipik pnevmoniya, bezgak, vabo va boshqa) ni hududim izga kirib kelishining oldini olish borasida ancha ishlar qilinmoqda. Respublikam iz P rezidenti I.A.Karimov tashabbusi bilan 2005- yilni «Sihat-salomatlik» yili deb e ’ion qilinishi barcha kasalliklarning, ju m la d a n , yuqum li kasallik lam i keskin kam ayishiga olib keldi, sanitariya-epidem iologiya xizm atining sam arasi nalijasida b a ’zi kasalliklar(parrandagrippi, atip ik pnevm oniya, vabo, kuydirgi va h .k .)n i q o ‘shni m am lak atlard an R espublikam iz hududiga kirib kelishining oldini oldi.