Hujayra shikastlanishini patofiziologik asoslari

---

HUJAYRA SHIKASTLANISHINI
PATOFIZIOLOGIK ASOSLARI 
Hujayra patofiziologiyasi muammosi hozirgi patologiya masalalari ichida alohida 
o„rin tutadi. 
Birinchidan, bu muammo kasalliklarning kelib chiqishi va rivojlanishi bilan uzviy 
bog„liq, chunki organizmdagi har qanday patologik jarayon hujayra shikastlanishidan 
boshlanadi. 
Ikkinchidan, klinik amaliyotda shikastlangan a‟zo va to„qimalar faoliyatini 
tiklashning ko„proq qo„llanishi, hujayrada vujudga kelgan al‟teratsiya shikastlanish 
darajasini susaytirish va butunlay yo„qotish mexanizmlari bilan ro„yobga chiqadi. 
Uchinchidan, molekulyar patologiyani yangi yutuqlari, ularning o„rni va 
ahamiyatini, hujayra patologiyasi nuqtai nazaridan aniqlash mumkin. 
Hujayra shikastlanishi tipik patologik jarayon bo„lib, uning asosida hujayra ichi 
gomeostazini buzilishi yotadi, ohir-oqibat hujayraning bir butunligi va funksional 
faoliyatiga putur yetadi. 
Hujayra shikastlanishini sinflanishi 
1) Hujayra shikastlanishining tezligi va namoyon bo„lishiga ko„ra: o„tkir va 
surunkali bo„lishi mumkin, o„tkir shikastlanish bir marta, intensiv ta‟sirlarga 
javoban yuzaga chiqsa, surunkali shikastlanish intensivligi birmuncha past 
bo„lgan ta‟sirotlarga javoban sekinroq namoyon bo„ladi. 
2) Hujayra ichi gomeostazini buzilishi darajasiga ko„ra: qaytar va qaytmas 
ko„rinishlari mavjud. 
3) Zararlovchi ta‟sirni hujayra yashash siklini qaysi davriga berilishiga qarab: 
mitotik va interfazli bo„ladi. 
4) Hujayra zararlanishini patogenetik mexanizmiga ko„ra: majburiy va sitopatik 
formalari tafovutlanadi. Majburiy shakastlanish qachonki sog„lom hujayralarga 
fizik, ximik va biologik omillar ta‟sir etganda yuzaga chiqadi. Bunday ta‟sirlarga, 
o„zining hususiy gomeostazini ushlab turuvchi mexanizmlari rivojlanmagan, 
lekin funksional aktivlikka ega bo„lgan hujayralar moyil bo„ladi. 
Sitopatik 
shakastlanish, 
hujayralarning 
birlamchi 
ximoya-kompensator 
gomeostatatik mexanizmlari buzilishidan yuzaga keladi. Shikastlovchi ta‟sirlar tabiiy 
sharoitlarda yuzaga keladi (gipoksiya, ochlik, atsidoz, gipovitaminoz, genetik 
deffektlar). Sitopatik shikastlanishga tabiiy sharoitda funksional aktivligi yuqori 
(neyronlar, miokardiotsitlar) bo„lgan hujayralar moyil bo„ladi.