12-mavzu: nutq va adabiy meyor

Tayanch sо‘z va iboralar: me`yor, me`yoriy kо‘rinishlar, imlo, urg‘u, talaffuz, tinish belgilari, leksik,grammatik, uslubiy, sо‘z turkumlarida meyor, sо‘zlarning bog‘lanish qonuniyatlari, boshqaruv, moslashuv, bitishuv, sо‘ztartibi, nutqiy kamchiliklar – og‘zaki va yozma nutqdagi kamchiliklar, varvarizmlar, dialektizmlar, vulgarizmlar, jargonizmlar, orfografi va puntktuasion me`yorlar buzilishi, adabiy nutq, nutq tо‘g‘riligi, nutqning aniqligi, nutq sofligi,nutq boyligi, nutqning ifodaliligi, nutq mantiqi, nutqning jо‘yaliligi, nutq qisqaligi.
Mavzu bо‘yicha savollar
1.Nutq madaniyatining ikki sifatiy bosqichi nima?
2.Adabiy nutqning shakliy jihatdan qanday turlari bor?
3.Madaniy nutq mezonlarini aytib bering.
4.Yozma nutqqa qо‘yiladigan umumiy talablar nimalardan iborat?
5.Nutq о‘stirishning didaktik prinsiplarini aytib bering.
TOPSHIRIQLAR
TARQATMA MATERIALLAR

Adabiy nutqning shakily jihatdan qanday turlari bor? O‘z fikr-mulohazangizni bildiring.

Nutq madaniyatini o’stirish usullari nimalardan iborat?

Nutqning sofligi haqida ma`lumot bering?

Nutqning aniqligi deganda imani tushunasiz?

Talabalarni guruhlаrgа bo‘lgаn hоldа hаr bir guruh uchun nutqimizning sofligiga halaqit beruvchi vositalar tiri yozilgаn kаrtоchkаlаr tаrqаtilаdi. O‘quvchilаr ushbu kаrtоchkаdа bеlgilаngаn nutqni buzuvchi turlar nimalar ekanаligini aniqlаydilаr vа shu tаrzdа “Til-millat ko`rki” mаvzusidа matn tuzib, rоlli o‘yingа kirishаdilаr.

1- topshiriq.Matnni o`qing va unda ilgari surilgan g`oyani aniqlang.
Ilmni o'rganib, so‘ng uni boshqalarga o'rgatmaslik go‘yoki molu- dunyoni yig‘ib, uni sarf qilmay ko‘mib qo'yish bilan barobardir.
Lekin, ilm olish ko'r-ko'rona bo‘lmasligi kerak. Duch kelgan narsani o'rganaverish yaramaydi. Yana, ilmga qiziqmagan kishilarga ilm o'rgatish ham shart emas. Ajdodlarimizdan bir ulamo aytgan ekanlar: «Ilm o'rgan, u sening yoshlik pavtlaringda to‘g‘ri yurishingni ta’minlaydi. Katta bo'lganingda buyuk shaxsga avlanishingda asosiy sabablardan bo‘ladi. Ilm doim sening hamrohing bo'lib, adashishingdan va qoqilishingdan saqlaydi, dushmanlaringni maglub qiladi». Har bir ilmning o‘z sharafi va ulug'ligi bor. Xoh diniy, xoh dunyoviy ilm (kimyo, jug'rofiya, aljabr, tibbiyot va
k.) bo'lsin, hammasining o‘z o'rni, o‘z ahamiyati bor. Barcha ilmlarni mukammal egallab olishning iloji yo'q, shuning uchun ham eng kerakli, hayotda asqotadigan, e’tiqodga xizmat qiladigan ilmlarni o'rganish maqbul.
(Bobolarimizning о ‘gitlaridan)