12-мавзу. Тўлдирувчиларни ишлаб чиқариш ва қўллашнинг иқтисодий самарадорлиги р е ж а табиий қум, шағал ва чақиқ тош. Ғовак тўлдирувчилар

Агар ғовак тўлдирувчилар асосидаги енгил бетонлар ташқи деворларни қуришда ишлатилса, у ҳолда унинг иқтисодий самадорлиги ҳисоби 1м2 деворнинг иссиқлик ўтказувчанлик хусусиятларидан келиб чиқиб бажарилади.

Шуни айтиш мумкинки, тўлдирувчи қанчалик енгил бўлса бундай тўлдирувчили енгил бетоннинг иссиқлик ўтказувчанлиги ҳам кичик бўлиб, у асосидаги деворнинг қалинлиги юпқа ва арзон бўлади.

Ғовак тўлдирувчиларни конструкцион бетонларда қўллашда, улар асосида юк кўтарувчи конструкциялар олишда самарадорлик ҳисоби бажарилади.

Конструкциянинг массасини камайтириш орқали қуйидаги иқтисодий самадорлик йўналишлари очилади: транспорт ҳаражатлари камаяди; йиғма конструкцияларни монтаж қилишда ҳаражат камаяди; кран воситаларида ўрнатиладиган йиғма элементлар катталашади; пастки конструкцияларга тушадиган юк камаяди; конструкциянинг юк кўтариш қобилияти ортади; эгилувчан конструкцияларда керакли юк кўтариш қобилиятини сақлаган ҳолда арматура сарфи иқтисод қилинади ва бошқа.

Ўртача бетон зичлигининг 10% камайиши конструкция таннархини 3% арзонлаштиради.

Юқори мустаҳкамликдаги енгил бетонларнинг зичлиги 1700-1800 кг/м3, улар оддий оғир бетонларга нисбатан 25-30% енгил бўлади. Юқори мустаҳкамликдаги енгил бетонларни барча турдаги ғовак тўлдирувчилар асосида олиш мумкин.

Масалан, девор панеллари ишлаб чиқаришда керамзитни қўллаш ёки конструкцион бетонларда аглопоритни қўллаш яхши самара беради.

Керамзит мустаҳкамлигини ошириш учун кўпчиш коэффициентини камайтириш керак, фақат унинг таннархи ўзгаради. Агар уйма зичлиги 400 кг/м3 бўлган 1 м3 керамзит шағалининг таннархини 100% деб қабул қилсак, у ҳолда уйма зичлик 300 кг/м3 бўлган 1 м3 керамзит шағалининг таннархи тахминан 20% га камаяди, агар уйма зичлик 500 кг/м3 бўлган 1 м3 керамзит шағалининг таннархи тахминан 20% га ортади, уйма зичлик 700 кг/м3 бўлган 1 м3 керамзит шағалининг таннархи икки баробар ортади.

Керамзит қанчалик оғир бўлса, у шунчалик қимматга тушади. Буни шу билан тушунтириш мумкинки, бир хил сарф харажатда ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг ҳажми кўпчиш коэффициентидан ҳам кичик бўлса, у ҳолда маҳсулотнинг ҳажми камлиги сабабли 1м3 га сарфланган ҳаражат ҳам катта бўлади.