14- lekciya. Senuroz, exinokokkoz kesellikleri. Reje

Qaramallardıń cisticerkozı (finnoz) - Qaramallar cisticerkozı gel`mintoz kesellik bolıp, onı adamnıń jińishke isheginde parazitlik etip jasaytuǵın cestoda - Teniarinxus saginatus tıń lichinkası Cisticerkus bovis qozǵaydı. Cisticerkoz xojalıqka kóbinshe ekonomikalıq zıyan keltiredi. Mal góshiniń sıpatı páseyedi, sebebi ol tek ǵana zıyansızlantırılgannan keyin ǵana shártli saw gósh sıpatında jewge ruxsat etiledi. Ayırım qaramallar kesellikten óledi.
Qozǵatıwshısı. Uzınlıǵı 3-10 m keletuǵın cestoda yamasa buǵa solityorı bolıp, boshchasi, moyın hám mıńǵa jaqın buwınları bar. Ózine tán bulgilari - boshchasida tek ǵana tórt sorıǵıshı bar hám rawajlanbaǵan hartumda ilmoklari bolmaydı. Sonıń ushın da olar kurallanbaǵan shınjırlılar delinedi. Qurallanbaǵan shınjırlılardan bwka solityoriniń lichinka dáwiri finna (Cisticerkus bovis) juqa perdeli, úlkenligi nuxatdek keletuǵın góbikchadan ibarat. Onıń ishindereńsizsuyıqlıqhámparazittiń boshchasibar. Onnankeleshektelentasıyaqlı cestodaTeniarinxussaginatusrawajlanadı. Góbiknijarıp, kishkeneaynaarasınaskolekstijaylastırıp, mikroskopastındakózdenkeshirilse, onıń tórtsırtqı tárepinenbiriktiriwshitoqımadandúzilgenperdemenensorıǵıshı hámilmoklaribolmaǵanhartumikórinedi. Cisticerksırtqı tárepinenbiriktiriwshitoqımadandúzilgenperdemenenqaplanǵan.
Rawajlanıwı.Qozǵatıwshınıń haqıyqıyiyesiadamesaplanadı. Finnalarmenenzıyanlanǵanqaramalgóshinshiykiyamasashalapisirilgenjaǵdaydajewgeadamteniarinxozkeselligimenenkesellenedi.
Cisticerkboshchasishıǵıp, ishekshilimshiqperdesinejabısadı hám 2-3 aydankeyinjınısıyerjetkenformadacestodaTeniarinxussaginatusqaaylanadı hámtuxımmenentolǵanbuwınlarınıń sırtqı ortalıqqashıǵarabaslaydı. Bir keshe-kúndizde denesi 6-7 sm ge shekem ósedi. Qaramallar aralıq iyesi esaplanadı. Gel`minttiń tuxımları yamasa tuxım menen tolǵan buwınları suw, ot-jem menen qaramal asqazanına túsedi. Asqazanda parazittiń yamasa buwınlarınıń sırtqı qabatı sińiedi, onnan embrion shıǵadı, óz ilmekleri járdeminde ishek, asqazan diywalların tesip qan tamırlarına ótedi. Qan menen tarqalıp bulshıq et toqımalarında rawajlanadı. 6 aydan keyin tarı dáni yamasa nuxat dáni úlkenligindey góbik sıyaqlı gel`mintke aylanadı. Bul bwka solityorining lichinkaları bolıp cisticerkler yamasa finnalar dep ataladı. Kesellikke cisticerkoz yamasa finnoz delinedi. Finna ishinde gel`minttiń boshchasi jaylasadı. Gel`mint tábiyatta usı tarika aylanıp yaǵnıy adamnan qara mallarǵa hám kerisinshe mallardan adamǵa juǵadı.
Patogenezi. Kesellik juqqannan keyin 10-15 kún dawamında embrion ishek diywallarınan qan hám limfa tamırlarına ótip, toqımalardı kúshli jaralaydı.
Klinikalıq belgileri. Haywan hálsizlenedi, ishteyi joq boladı, xadeb ishi ketedi, keyin atoniya rawajlanadı. Júrek urıwı, dem alıwı tezlesedi, dene temperaturası +41⁰S qa kóteriledi, 6-7 kúnnen keyin haywan óledi.