14- lekciya. Senuroz, exinokokkoz kesellikleri. Reje

Moniezioz - Bul múyiz qaytarıwshı haywanlarǵa tán invaziyalıq kesellik bolıp, onı haywanlardıń jińishke isheklarinde parazitlik etiwshi cestod - Monezia ekspanza hám Monezia begedina qozǵaydı. Kesellik enzootik ótip kóbirek qozı hám buzawlar kesellenedi.
Etiologiyası – qozǵatıwshınıń boyı 1-5 m. Boshchasi shar formasında, hartumlari ilmekli bolmaydı. Skoleksida 4 ovval foormasındaǵı sorıǵıshı bar. Monieziya tuxımları ishinde 3 jup ilmekli onkosfera bolıp, ol almurt sıyaqlı apparat delinedi.
Rawajlanıwı. Monieziylar oribatida toparındaǵı mayda topıraq kanalları qatnasında rawajlanadı. Kesel haywan tezegi menen sırtqı ortalıqqa moneziy tuxımı yamasa onkosferalardı ajıratadı. Bunı aralıq ieysin oribatid kanallar jutıp jiberedi. Kana organiminde parazittiń embrionları rawajlanıp, 3-6 aydan keyin invaziyalıq cisticerkoidqa aylanadı. Ot yamasa suw menen jutıp jibergen kana deneshesindegi cisticerkoidlardan definyitiv iyesin denesinde 50 kúnnen keyin jınısıy er jetken parazit rawajlanıp jetisedi. Hár bir monieziy bir sutkada 8 sm ósiwi múmkin, organizmdi taslap tezek penen sırtqa shıǵadı.
Epizootlogiyası. Keń tarqalǵan invaziyalıq kesellik. Tiykarınan 1,5-8 aylıq qozı, uloklar kóp kesellenedi. Kesellik báhár hám gúz aylarında kóp tarqaladı.
Patogenezı. Monieziylerdiń uzınlıǵı 1-5 m ge jetedi hámde bir haywan isheginde bir neshe onlap moneziy parazitlik qılıwı múmkin. Olar ishektiń belgili bólimlerinde jaylasıp diywalların keńeytiriwi, ishektegi azıqtıń jıljıwın qıyınlastırıwı, ishektiń kataral yalliǵlanishi, dimlanishi hám basqa jaman aqıbetlerge alıp keliwi múmkin. Toda-toda bolıp jaylasıp koprostaz, invaginaciya hám ishektiń jarılıwına sebep bolıwı múmkin.
Patanatomiyalıq ózgerisler - birinshi náwbette ishek toqımalarında, limfa bezlerinde hám charvida ushıraydı.
Klinikalıq belgileri. Asqazannıń jumıs qábileti buzıladı. Haywan tezeginiń reńi ózgerip, tez-tez kúshenip turadı, ishi ketedi. Kesel haywan jaqsı óspeydi. Hayvon bir jerde aylanadı, tırısadı hám azıp ketedi.
Diagnozı. Epizootologiyalıq, klinikalıq, patanatomiyalıq, gel`mintokoprologiyalıq tekseriw nátiyjeleri tiykarında anıqlanadı.
Emlew. 0,1 - 0,25 mg den hár 1 kg tiri salmaqqa fenasal, 1% li CuSO<sub>4</sub> ishkiziledi. 1-1,5 aylıq qozıǵa 15-20 ml, 2,3 aylıq 25-30 ml, úlken jastaǵı qoylarǵa 80-100 ml ishkiziledi, buzawlarǵa hár 1 kg tiri salmagına 2-3 ml ishkiziledi.
Aldın alıw ilajları - qoy - qozılar may, avgust, sentyabr` aylarında gel`mintsızlantırladı. Fenotiazin, mıs kuparosı hám duz aralaspası ıxtıyarlı ráwishte beriledi.
Qaytalaw ushın sorawlar:
1. Cestodalardıń morfologiyası hám biologiyasın aytıń.
2. Tiykarǵı cestodozlardıń aldın alıw ilajların túsindiriń.
5. Qaramal hám shoshqa finnozınıńáhmiyeti neden ibarat
6. Exialmurtokkoz kesellikleriniń medicinadaǵı áhmiyeti.