14-ma`ruza. Ishlab chiqarish omillari. (Kapital qo`yilmalar va kapital bozori. Mehnat bozori va korxonalarda mehnat resurslaridan foydalanish.) Reja

Bir yillik investitsiya qaytimlari

Do`kon-larning sotish quvvati (kir kunlik) kg	Umu-miy inves-titsiya (kapitalmablag` sarfi), so`m	Chekli inves-titsiya, so`m	Kapi-talga to`la-nadigan chekli foiz, so`m	Chekli sotish xara-jat-lari, so`m	Chekli umumiy xara-jatlar, so`m (MC)	Investi-tsiyadan olina-digan daromad, so`m (MR)	Chekli foyda so`m
1000	100000	100000	10000	5000	115000	120000	5000
2000	200000	100000	10000	7500	117500	120000	2500
3000	300000	100000	10000	10000	120000	120000	0
4000	400000	100000	10000	12500	122500	120000	-2500
5000	500000	100000	10000	15000	125000	120000	-5000

Ishlab chiqarish masshtabi oshishi bilan birga chekli xarajat ham oshib boradi, shuning uchun ham chizig`i musbat yotiqlikka ega. Chekli daromad 120000 ga teng bo`lganligi uchun chizig`i 120000 nuqtadan o`tib abtsissa o`qiga parallel bo`ladi. chizig`i bilan chizig`ining kesishgan nuqtasi maksimal foydani ta`minlaydigan optimal sotish quvvati 3000 kg ga teng ekanligini aniqlaydi.

14.1-rasm. Qisqa muddatli oraliqdagi investitsiya

Endi chekli qoplash normasi koeffitsienti ni va ssuda foiz stavkasi bilan taqqoslaymiz (17.2-jadval).

17.2 - jadval
Bir yillik qo`yilgan investitsiyaning chekli oqlash normasi

Sotish quvvati, kg	- chekli oqlash normasi, %	Ssuda foizi stavkasi , %	Investitsiyani chekli sof oqlash normasi , %
1000	15,0	10,0	5,0
2000	12,5	10,0	2,5
3000	10,0	10,0	0,0
4000	7,5	10,0	-2,5
5000	5,0	10,0	-5,0

Sotish masshtabi oshishi bilan o`zini oqlash normasi 15 foizdan 5 foizga tushadi. bo`lganda, investitsiyadan olinadigan daromad maksimallashadi, ya`ni sotish hajmi 3000 kilogrammga etadi. Ushbu vaziyat 17.2-rasmda keltirilgan.

14.2-rasm. Chekli oqlash normasi va ssuda foizi stavkasi dinamikasi.

Ssuda foizi stavkasi o`zgarmas bo`lib 10% ga teng bo`lgani uchun, uning chizig`i abtsissa o`qiga parallel joylashadi. Chekli oqlash normasi do`konlarning sotish quvvatiga qarab o`zgaradi, ya`ni sotish masshtabi oshishi bilan pasayib boradi.

Chekli oqlash normasi chizig`i investitsiyaga bo`lgan talab chizig`ini ifodalaydi. Talab chizig`idan ko`rish mumkinki, foiz stavkasi qancha yuqori bo`lsa, kapitalga bo`lgan talab shuncha kam va aksincha, foiz stavkasi qancha past bo`lsa, kapital mablag`ga bo`lgan talab shuncha yuqori bo`ladi. Foydani maksimallashtiradigan sotish hajmi bo`lganda 3000 kilogrammga teng bo`ladi.
Uzoq muddatli oraliqdagi investitsiya. Asosiy kapitalga qo`yilgan investitsiyalar asosan uzoq muddatli bo`ladi. Asosiy kapitalning xizmat qilish, ya`ni undan foydalanish muddati mavjud bo`lib, u chegaralangan bo`ladi. Asosiy kapital xizmat ko`rsatish muddati davomida firma uchun daromad keltiradi. Uzoq muddatli oraliqdagi kapital qo`yilmadan olinadigan foydani hisoblash uchun asosiy kapitalning xizmat ko`rsatish muddatini va undan foydalanish davomida har yilda olinadigan daromadni bilish kerak bo`ladi. Faraz qilaylik, - investitsiyani chekli qiymati, -xizmat ko`rsatish yilida asosiy kapitaldan olinadigan chekli (qo`shimcha) daromad. U holda birinchi yil uchun kapitalning chekli oqlash normasini quyidagi formula orqali hisoblash mumkin:

Demak, bugungi bir so`mlik kapitalning qiymati yilning oxiriga kelib so`mga teng bo`ladi, agar u bir yil davomida so`mlik foyda keltirsa.
Agar chekli kapital qiymati 1000 so`m va chekli kapitalning bir yildan keyin umumiy foydaga qo`shadigan chekli hissasi 1300 so`m bo`lsa, chekli olash normasi quyidagiga teng.
(1) formuladan foydalanib yozamiz:

Bugungi bir so`mlik kapital qiymati yil oxirida so`mga teng bo`ladi.
Agar ssuda foizi stavkasi bo`lsa, sof oqlash normasi bo`ladi.
Agarda so`m va berilgan bo`lsa, ni topish mumkin bo`ladi.

Ikkinchi yil uchun esa

Yoki

Bir yillik investitsiyaning qiymati yilning oxiriga kelib quyidagini tashkil qiladi, (1) dan foydalanib quyidagini yozamiz:

Ikkinchi yil uchun esa

Ixtiyoriy yil uchun kapitalning qiymati quyidagicha aniqlanadi: