14-Ma’ruza: Rolikli va tekis turtkichli kulachokli mexanizmlarning minimal radiusini aniqlash va profilini loyihalash

) diagramma koʻrinish 14.4-rasmda 
keltirilagn, bu yerda β- koromisloning tebranish burchagi. Kulachokning minimal radiusi r
min
ni 
aniqlash bilan yuqorida tanishib chiqdik. Bunda, berilgan koromisloning uzunligi BO
1
=l va 
kulachok bilan turtkich oʻqlari orasidagi masofa OO
1
orasidagi β
0
burchak aniqlanadi (14.3-
rasm). Rasmda OBO
1
uchburchakka teng va oʻxshash uchburchakni alohida yasab, OB=r
min
radius va OO
1
=l
1
radius boʻyicha aylanalar chizamiz. Aylantirish usulidan foydalanib, 
koromisloning tebranish markazi O
1
nuqta kulachokning markazi O atrofida aylanma harakat 
qiladi deb faraz qilamiz (14.5-rasm). 
14.4-rasm. 
Koromisloning markazi O
1
va kulachok markazi O lardan nur chizamiz. Oʻtkazilgan 
nurdan boshlab ω
1
yoʻnalishda kulachokning ishchi faza burchaklari φ
k
, φ
u
, φ
q
ni belgilab, nurlar 
oʻtkazamiz. SHundan soʻng, 14.4-rasmda keltirilgan β=β(φ
1
) diagrammasida koʻtarilish va 
qaytish faza burchaklari qancha teng boʻlaklarga boʻlingan boʻlsa, 14.5-rasmda ham 
kulachokning faza burchaklari φ
k
, va φ
q
larni ham shuncha teng boʻlaklarga boʻlamiz. Natijada 
OO
1
, OO
I
1
, OO
II
1
, … lar hosil boʻladi. Koromisloning B nuqtasining tebranishidagi holatlarini, 
ya’ni B
1
, B
2
, B
3
, ... nuqtalarni aniqlab olamiz. O markazdan aniqlangan B
1
, B
2
, B
3
, ... nuqtalarga 

---

mos ravishda yoylar oʻtkazamiz. Ikkinchi tomondan O
I
1
, O
II
1
, O
III
1
, ... markazdan mos ravishda 
B
1
O
2
=l
2
radius bilan yoylar chizilib, ularni kesishish nuqtalari Bʹ
1
, Bʹ
2
, Bʹ
3
, ... larni hosil qilamiz. 
Hosil boʻlgan Bʹ
1
, Bʹ
2
, Bʹ
3
, … nuqtalarni egri chiziq bilan birlashtirib, koʻtarilish faza burchagida 
kulachokning markaziy profilini hosil qilamiz. 
14.5-rasm. 
Qaytish faza burchagida kulachokning profili shunga oʻxshash quriladi. Uzoqlashish va 
yaqinlashish faza burchaklaridan kulachokning profili O markazdan oʻtuvchi aylana yoylari 
boʻyicha chiziladi. Kulachokning haqiqiy profili markaziy profilda rolikning radiusi boʻyicha 
aylanalar oʻtkazilib, shu aylanalarning ichki qismiga urinma egri chiziqlar oʻtkazish yoʻli bilan 
hosil qilinadi.